भलभल अष्टमी । ग्वलय् जात्राः खिचा तकं द्यां लाइगु जात्रा

 भलभल अष्टमी । ग्वलय् जात्राः खिचा तकं द्यां लाइगु जात्रा

श्रीकृष्ण महर्जन

छुं नं कथंया ख्वाःपाः पुया प्याखं ल्हुइगु जात्रा नेवाःतय्सं क्वचायेकीगु दिं धइगु भलभल अष्टमी खुन्हु खः । अले भल भल अष्टमीयात छगू कथं जात्रा क्वचायेकीगु दिं कथं नं नालातःगु दु । व हे भलभल अष्टमी खुन्हु हे ग्वलय् जात्रा याइगु चलन दु । दँय् दसं भलभल अष्टमी खुन्हु येँया ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक रुपं महत्वपूर्ण वस्ती ग्वल अर्थात पशुपति लागाय् मचाति जात्रा याइगु चलन दु । छगू कथं अजू चाइपुगु जात्रा कथं नालातःगु थुगु जात्रायात त्रिशुल जात्रा नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । ग्वलय् थुगु अजूचाइपुगु जात्राया झ्वलय् न त धिमे थाःसः दइ न त बासुरी हे पूगु सः ताये दइ । समान्य तया जात्रा धाये धुनेवं हे धिमे थायेगु निसें वासुरी पुइगु तकं याइ धकाः मनूतय्सं थुइकी । तर ग्वलया मचाति जात्राया झ्वलय् दक्ले न्ह्यःने सिमाकचा ज्वना मस्त म्वः म्वः वइ । अले इमिसं न्ह्यलाथे यमितय्त ब्वः बिया वनेगु याइ । उकिं हे जुइ थुगु जात्रा येँमितय्सं स्वये मजिउ नं धाइ ।

येँमितय्त ब्वःबिइगु छाय् ?

न्यंकं बाखं कथं ग्वलय् लागया भूमि आचाजुया ईया घटना खः । अबले भूवनेश्वरी द्यःयात तसकं प्राथना याना अमृतया घः काःवंगु जुयाच्वन भूमि अचाजु । थःगु हे छेँय् शरिर त्वःताः हंस जक वंगु जुयाच्वन । भूमि आचाजुया कला येँमि जुयाच्वन । भूमि अचाजुया कलातं थःगु छेँया स्वये मते धयातःगु क्वथाय् स्वःगु इलय् थः भातया शरिर जक खन । अले थः भात सित धकाः तायेकाल । अनंलि थःछेँ येँया मनूत ब्वना हया थः भात सित धकाः तायेका सिथं यंकल । उग्रिमय् हे भूमि अचाजु येँय् थ्यन त्यंगु इलय् थःगु सिथं यंकाच्वंगु खँ सिल । हथासं हथासं आचाजु वलं थःगु शरिरयात च्याके धुंकूगु जुयाच्वन । अले थःम्हं ज्वना वःगु अमृतया घः प्वंकल । उगु अमृत क्वखं त्वन । क्वखं सितु घाँसय् थःगु त्वाः हुल । उकिं हे क्वः व सितु घाँय् कालं सीमखु धयातःगु । उगु घटना जूगुलिं ग्वलय् च्वंपिन्सं येँमितय्त म्हुतु ल्हाना ब्वःबिगु यानाच्वंगु खः धाइ ।

त्रिशुल जात्राया न्यंकं बाखं

न्हापा न्हापा राक्षसतय्सं मस्त नया तसकं दुःख बिउगु जुयाच्वन । अले ग्वल लागाय् नं उगु हे कथं दुःख बिउ वइ धकाः तायेका ग्वलया मनूतय्सं जिमिथाय् मस्त काः वलकि थथे याये धकाः ख्यायेगु नितिं उगु कथं मचायात खड्गय् तिया जात्रा यायेगु यानातःगु खः धाइ ।

येँमित नाप स्वापू दुगु किंबदन्ती

परापूर्वकालय् ग्वल नगरय् देवपाल जुजुं राज्य यानाच्वंगु इलय् येँ नगरं पिनेया नागर्जुन गुँपाखे राक्षसत वया ग्वल नगरवासीया मस्त खुया यंकः अन हे गुँइ यंका स्याना नयेगु यानाच्वन । छन्हु मखु निन्हु मखु न्हिया न्हिथं उगु हे तालं अत्याचार जुयाच्वन । थुगु अचाकलि सह याये मफया ग्वलवासी नापं मेमेपिं जाना जुजुयाथाय् जाहेर याः वने धुंकाः जुजुं मन्त्री गण, आठपरिया, सिपाईत मंकाः इपिं राक्षसत येँ नगर दुने सुलाच्वंगु कारणं येँमितय्सं मसिउ, मखं धायेवं व हे राक्षसया मस्तय्त ग्वलय् हया म्वाःम्वाकं दुसुली तिया ब्वलासालेथें लं नापं कथि तिया बेइमान जुया मसिउ, मखं धाःगुलिं धकाः म्हुत वःगु खः धाइ ।

मेगु छपु नं न्यँकं बाखं

पुरापूर्वकालय् ग्वल आचाजुया यमि म्ह्याय्मचा इहिपा यान यंकाः ग्वल भुवनेश्वरीया नित्यपूजाया पुजारी जुया पुज्यायनाच्वंगु जुयाच्वन । छन्हु अथे हे पूजा क्वचाःगु इलय् भुवनेश्वरी द्यः प्रकत जुया द्यवं प्रसन्न जुया आचाजुयात कबुल ल्हाका छं लिउने वःम्ह छम्ह जित बलि बिउ धया बिज्यात । द्यःया खँ न्यना लिफः हे मस्वःसे आचाजुं थःगु लिउने थः काय् खन । तर द्यःयात कबुल ल्हाये धुनागु जुया द्यःयात थः काय् भोग बिल । भोग बिइ धुंकाः सन्तोष जुया आचाजुयात बरदान फ्वँ धाल । आचाजुं थःम्हं बलि बियाम्ह काय्यात म्वाका बिउ धकाः बर फ्वन । बन्धुदत्तया खँ न्यना देवी कामारु कामाक्षं अमृतया घः हया काययात त्वंकी । छम्ह काय् म्वाइ धाल । अनंलि बन्धुदत्तं थः यमि कलातं मसीक सीम्ह काय्यात क्वथाय् कुना प्यन्हु तक स्वये मते धकाः उजं बिया ताःचा छेँय् हे त्वःफित अमृत घः कावन । आचाजु छेँय् मदगु इलय् लाका यमि कालतं पशुपतिया महाद्यवं म्हगसय् खन । छंम्ह सीम्ह काय्यात क्वथाय् कुना छिमि भात अन वं थन वं मदयेक पिहां वन । छम्हं भात गबलय् वइगु ठेगाना मदु । सीम्ह काय्यात तःन्हु थथे क्वथाय् कुना तये मजिउ सिथ यंकेमाः धकाः म्हगसय् धाल । महाद्यवं म्हगसय् क्यंगुलिं गुथियारत सःताः, त्वाः बहाःयापिं सःताः अनितम संस्कार यानाच्वंगु इलय् आचाजु अमृत घः ज्वना यलया संशमुलय् पुला पुलांगु बानेश्वरय् थ्यंमथ्यं वल । अनया भक्तजनपिनिगु हालखबर छु दु धकाः थुइकेत वंम्ह आचाजुं काय्या दाहा संस्कार सिधये धुंकल, अबुम्ह धाःसा आः तक छेँय् हे मवंनि धाःगु ताल । आचाजुया कलातं थःम्हं म्हगसय् म्हंकथं अज्ञानतावस दाहा संस्कार याःगुलिं ग्वल वासीतय्सं आचाजुया काल लागायत फुक्क यमि मिसापिन्त बेइमा धकाः म्हुतु ल्हाना ब्वःबिइगु याना छगू कथं सिथं यंकेगु जात्राया रुपय् नाला वयाच्वंगु खः । अले आचाजुं प्वंकूगु अमृत क्वखं त्वंगु जुया हे क्व कालं सिइमखु धयातःगु धाइ । अले क्वखं थःगु त्वाः सितु घाँसय् हूगु जुया सितु घाँय् नं सिना वनीमखु धाइ ।

जात्राया झ्वलय् भूमि आचाजुया सिथं यंकीगु चलन

जात्राया झ्वलय् द्यःखः जात्रा ल्यूल्यू मनूयात सिथं यंके थें हे याना क्वबिया यंकीगु चलन दु । देवं फायेका अथे सिथं यंकीगु खः । उकिइ दुने धाःसा मूस्वांयात भूमि आचाजुया प्रतिक कथं तयेगु याना वयाच्वंगु दु । सिथं यंकीगु धइगु राजेस्वरी घाटय् यंकेमाःगु चलन दु ।

स्वखः द्यःखःया जात्रा

पशुपति अर्थात ग्वल लागाय् दँय् दसं भलभल अष्टमी खुन्हु मचाति जात्राया झ्वलय् स्वखः द्यःखः कुबिया जात्रा याइगु चलन दु । आर्यघाट लिक्क लागा बछलेश्वरी अजिमया द्यःया दुवाः, बज्रघर दुवा व जयवागेशवरी द्यःया दुवाः लागां द्यःखः कुबिया हइगु खः । ग्वल नगरं पश्चिम ध्वाखां पिने हया सिफलया पाखय् च्वंगु क्यबया झाःमाः चाःहिइका ग्वल दुवातय् यंकाः जात्रा बज्रघरय् विज्याका क्वचायेकी । निखः द्यःखतय् छम्ह छम्ह मस्तय्त छुरां सूगु थें याना सुयातःगु दइ । क्वय् च्वना मेमेपिन्सं द्यःखः क्वबिया यंकी । अथे हे मेगु छखः द्यःखतय् धाःसा दक्ले च्वय् छम्ह मिजं मचा अले जवं खवं छम्ह छम्ह मिसा मस्तय्त छुरां सुया प्वाथं पिकयातःगु थें याना तइ । उगु कथं छुरां सुइगु थें याना यंकीगु इलय् द्यःखय्त तया यंकीपिं फुक्क हे मस्तय्त द्यःया वसः थें च्वंक ह्याउँगु वसः पुंकाः तयेगु याइ । अले व हे द्यःखः चाःहिइका जात्रा याइगु चलन खः । थुगु जात्रा नेपाल संवत् ६३४ सालंनिसें सुरु जूगु खः धकाः धाइ ।

खिचा तकं द्यां लाइगु जात्रा

छगू कथं दुःखया जात्राया रुपय् नालातःगु जुया थुगु जात्राया इलय् ग्वल लागाया नेवाःतय्सं थःथितित ब्वनेगु ज्या यानाच्वंगु मदु । अले भ्वय् नं ज्वरे याइमखु । थुलि सम्म कि जात्रा क्वमचातले ला छेँय् छेँय् जा तकं थुइ मजिउ धइगु जन धारणा दु । उकिं जात्रा क्वमचातले छुं हे ज्वरे याना मनइगु जुया अनया खिचात तकं द्यां लानाच्वनी धकाः धाइ । उकिं हे जुइ थुगु जात्राया झ्वलय् मनू जक मखु खिचा तकं द्यां लाइ धकाः धाइगु

जोगी बाजा जक थाइगु

थुगु जात्राया झ्वलय् द्यःखः न्ह्यः न्ह्यः जोगी बाजा जक थाना वनइगु चलन दु । उगु इलय् धाः बजा थें जाःगु छगः नापं छुस्या जक थाना वनीगु खः । छगू कथं सिथं यंकीगु इलय् नाय्खिं बाजं थाये थें याना उगु बाजं थाना यंकीगु खः । घिसिपाक घिसिपाक छ्याँय् छ्याँय् धइगु तालय् जक उगु बाजं थाना वनीगु खः । अले नेवाःतय्गु मेगु छुं हे बाजं थाःसः ताये दइमखु ।

आः लः फ्वंवनीगु रुपय् हिलावन

थुगु जात्राया झ्वलय् येँमितय्त न्ह्यलाथे म्हुतु ल्हाना ब्वःबिया वनीगु चलन खःसां आः धाःसा लः फ्वंवनेगु थें हाला वनेगु यानाहःगु दु । हर हर महाद्यः पानी द्यःद्यः धकाः द्यःखः क्वबिया वनीपिं हाला वनीगु जुयावःगु दु ।

थुगु कथं विस्कं कथंया ग्वलया मचाति जात्राया बारे अध्ययण अनुसन्धान याना स्थानीय मनूतय्त नापं सीके बिइगु अले मेपिनिगु नितिं नं शिक्षा बिइगु कथं न्ह्याकेत अनुसन्धानकर्तातय्सं ध्यान बिइमाःगु खने दु ।