कीर्तिपुरमा वीर योद्धा कीर्तिलक्ष्मीको शालिक राख्न नजरराम महर्जनको अध्यक्षतामा समिति गठन

कीर्तिपुरमा वीर योद्धा कीर्तिलक्ष्मीको शालिक राख्न नजरराम महर्जनको अध्यक्षतामा समिति गठन

१.बीर योद्धा कीर्तिलक्ष्मीको काल्पनिक स्केच चित्रकार कमलेश महर्जनले बनाउनु भएको

२.बीर योद्धा कीर्तिलक्ष्मीको काल्पनिक स्केच चित्रकार योगेश महर्जनले बनाउनु भएको यसको अलावा अरु पनि स्केच आउँदैछ । सबै मिलाएर जुन उपयुक्त हुन्छ सो मुर्ति राखिने छ 

कीर्तिपुरको इतिहाससँग सम्बन्धित, कीर्तिपुरका पुर्खाहरुले बताएर पुस्तान्तरण हुँदै आइरहेको घटनासँग सम्बन्धित कीर्तिपुरका वीर योद्धा कीर्तिपुरका चेली कीर्तिलक्ष्मीको शालिक कीर्तिपुरमा राख्नको लागि एउटा समिति गठन गरिएको छ ।

भाद्र २८ गते शुक्रवार यस विषयमा चासो राख्नेहरु र सरोकारवालाहरुको भेलाले नजरराम महर्जनको अध्यक्षतामा १९ जनाको सालिक निर्माण समिति गठन गरिएको छ । बागमती प्रदेशका पूर्व मन्त्री सांसद पुकार महर्जनको संरक्षकत्वमा समिति गठन गरिएको थियो । 

सदस्यहरुमा श्रीकृष्ण महर्जन, 

शुद्धरत्न महर्जन, 

जनकलाल महर्जन, 

बिरेन्द्र शाक्य, 

सरलगोपाल महर्जन, 

नरेश श्रेष्ठ, 

राजमान महर्जन, 

अनिता महर्जन, 

देवचन्द्र महर्जन, 

शर्मिला जोशी, 

ज्ञानेन्द्र महर्जन, 

अमन महर्जन, 

दिलिप महर्जन, 

इच्छा कुमार महर्जन, 

संघरत्न महर्जन, 

कमलेश महर्जन र 

विनोद श्रेष्ठ रहेका छन ।

सल्लाहकारहरुमा प्रयागमान प्रधान, 

राजभाई जकःमि, 

प्रा.डा.शिवशरण महर्जन, 

दिपेन्द्र आचार्य, 

बद्रिलाल महर्जन, 

रबिन्द्र प्रधान, 

बुद्धिलाल ज्यापु, 

कृष्णमान डंगोल, 

वीर महर्जन रहनु भएको छ ।

कीर्तिलक्ष्मीको शालिक राख्न पहिले पनि केही काम भैसकेको थियो । त्यसैले उक्त समितिका सदस्यहरु र सल्लाहकारहरुलाई समावेश गरिएको छ । त्यस्तै कीर्तिपुर नगरका वडा नं.१,२,३,५,८,९ र १०का वडाध्यक्षहरुलाई पहिलेजस्तै निर्देशन समितिमा राख्ने निर्णय गरिएको छ ।

समितिका अध्यक्ष पत्रकार नजरराम महर्जन र संरक्षक बागमती प्रदेश पूर्व मन्त्री एवं लोकप्रिय सांसद पुकार महर्जन

शुक्रवार कृष्ण क्याटरिंगमा भएको छलफल कार्यक्रममा बागमती प्रदेशका पूर्व मन्त्री, सांसद पुकार महर्जन, वडा नं.१० वडा अध्यक्ष नरेश महर्जन, कृष्णमान डंगोल, जनलाल महर्जन, बिरेन्द्र शाक्य, बद्रीलाल महर्जन, प्रा.डा.शिवशरण महर्जन, शुद्धरत्न महर्जन, समन महर्जन, ज्ञानेन्द्र महर्जन, राजभाई जकःमि, प्रयागमान प्रधान, रामभोला महर्जन, नरेश श्रेष्ठ, सरलगोपाल महर्जन, श्रीकृष्ण महर्जन र नजरराम महर्जनले आ–आफ्नो धारणा राख्नु भएको थियो ।

बागमती प्रदेशका पूर्वमन्त्री एवं सांसद पुकार महर्जनको पहलमा बागमती प्रदेशले यस आर्थिक वर्षमा कीर्तिलक्ष्मीको शालिक राख्नको लागि २० लाख रुपैया बजेट राख्नु भएको छ । 

किपूया इतिहासय् विराङ्गना कीर्तिलक्ष्मी ब्व १

 किपूया इतिहासय् विराङ्गना कीर्तिलक्ष्मी

---प्रयागमान प्रधान

ब्व १

किपू व गोरखाया युद्ध ः

किपू छगू प्राचीन नापं ऐतिहासिक पुर अर्थात् नगरया रुपय् प्रख्यात जुयाः वयाच्वंगु दु । बिशेष याना नेपाल संवत् ८८० निसें ८८६ दुने गोरखा व किपूया दथुइ जूगु हता (युद्ध)लिपा झन् आपालं बय्बय् जूगु खनेदु । इतिहासया पानाय् किपू व गोरखाया दथुइ मूख्य याना स्वकः हता जूगु न्ह्यथनातगु खनेदु । निकःतक गोरखा बूगु भाःपियाः लिहांवंगु, स्वकःगु पालय् झ्यल्ला यानाः (षड्यन्त्रपूर्ण ढंगं) किपू कब्जा याःगु धैगु ब्वने न्यने दु । न्हापांगु पालय् हता काजि कालु पाण्डेया न्ह्यलुइ वःबले किपूया योद्धां काजिया छ्यों पालाः स्याना ब्यूगुलिं बूगु भाःपा लिहां वंगु जुल, निकःगु पालय् पृथ्वी नारायण शाहया किजा सुरप्रताप शाहया न्ह्यलुइ वःगु जुल । किपूया योद्धां कयेकूगु बाण सुरप्रतापया खवगु मिखाय् लायेवं बूगु भाःपा बिस्यूं वंगु जुल, स्वकःगु पालय् काजि कालु पाण्डेया काय् बंशराज पाण्डेया न्ह्यलुइ वःगु जुल । निकगु पालय्निसें येँ, यल, ख्वपया जुजुपिंपाखें ग्वाहालि मवयेकेया नापं त्वनेगु लःयातकं हाहाकार जुइक नाकाबन्दी यानाः ब्यूगु जुल । बाम्हय् काकेयानापं लोभ लालचय् क्यंकाः यलया ६ प्रधान मध्ये शक्तिशालीम्ह काजि धनवन्तयात किपू गढ पखाःया तीनातगु ध्वाखा चायेके ब्यूगु जुल । ध्वाखा चायेकाः गोरखा सेना दुहाँ वयाः स्यायेगु पालेगुनापं किपूया योद्धात युद्धबन्दी लाकाः छलकपतं किपू कब्जा याःगु धैगु दु । गोरखां वःपिं सेना नेतृत्व याःपिं व गुलिख्य मेमेपिं योद्धातय्गु नां इतिहासय् न्ह्यथनातगु दु । तर, निकःतक बुकाः छ्वये पूmपि किपूया योद्धा, काजि कालु पाण्डेया छ्यों पालाः स्याःम्ह, सुरप्रताप शाहया मिखा तज्याक्क बाण कयेकूम्ह, छलकपत यानाः दुहांवःपिंनाप स्वघौतक युद्ध याःपिं, युद्ध बन्दी लाःपिं किपूया योद्धापिं स्वइगुं इतिहासय् न्ह्यथनातगु खनेमदु । खःजा इतिहास त्याःपिन्सं च्वकाः तइगु जुयाः इमिसं थःपिनिगु हे जक बयान यानाः तइ धैगु नं न्यने दु । 

इतिहासदुने इतिहास ः

त्याःपिन्सं च्वकाःतगु अजोगु पू मवंगु इतिहास माने यानाः च्वने ज्यूला ? थ्व हे प्रसंगयात मनन् यानाः हलिमय् सबाल्टर्न थ्योरीया अवधारणा वःगु दु । उगु सबाल्टर्न थ्योरीया अवधारणाकथं बुकाःतपिं, शोषित पिडितपिनिगु सत्य तथ्य घट्ना विवरण उलाः इतिहास च्वयेगु कुतः जुजुं वयाच्वंगु दु । उगु थ्योरीकथं किपूया उबले जूगु युद्धनाप स्वापू दुगु विद्यमान छगू पक्षयाजक इतिहासय् बुकाःतपि किपूू पक्षया नं दुथ्याकाः च्वये माःगु ई वःगु दु । च्वयेगु झ्वलय् किपुली न्ह्यानाः वयाच्वंगु धार्मिक सांस्कृतिक परम्परा, न्यनेकने यानाः वयाच्वंगु धापू, थीथी अभिलेख, टिपोट, प्रकाशित च्वसु, सपूm, इतिहासय् न्ह्यथनातगु विवरण श्रोत जुइ ।

निकःतक पृथ्वीनारायण शाहया सेनातय्त बुकाःछ्वगु, छलकपतं कब्जा याःवःगु इलय् स्वघौतक युद्ध जूगु इतिहासय् दु, तर बुकाः छ्वपिं, स्वघौतक ल्वापिं किपूया योद्धात सुसु धैगु मदु । सुसु धैगु न्ह्यसःया लिसः माले माःगु जुल । युद्ध जुइ न्ह्यः हे किपुली फल्चा, सतः, द्यः देगः, लँ, तं, तुं, बुंगा, पुखू, धः, ल्वं हिति, जह्रुं हिति, बहा बहि दयेके धुंकूगु दु, दाफा भजन, सांस्कृतिक बाजा स्यनेगु आखा, धार्मिक सांस्कृतिक जात्रा पर्व न्ह्याकेगु पुन्हि गुथि, विकाश निर्माण व सामाजिक एकताया लागि संल्हु गुथि, ता छुइगु गुथि, सी गुथि आदि ब्यवस्था जुइधुंकूगु खनेदु । नीस्वनातगु व दयेकातगु मूर्त अमूर्त सम्पदात संरक्षण प्रवद्र्धन यायेत बुं बाली फ्याना थीथी मनूत दुथ्याकाः भालातकं बीयाः ब्यवस्था यानातगु आपालं अभिलेखत दु । अजोगुकथं थःगु किपू बांलाकेत भिंकेत योगदान याःपिं न्ह्यलुवाःत पृथ्वीनारायण शाहया सेनातय्सं थःगु थाय् किपुली हम्ला याःवःबले ल्हा प्वचिना च्वन जुइला ? अवश्य नं प्रतिकार यायेत युद्धय् न्ह्यचिल हे जुइ । अथे जुयाः इपिं न्ह्यलुवात हे किपूया वीर योद्धात जुइ । वय्कःपिंनिगु नां थीथी अभिलेखय् दसिकथं दु (प्रधान, नेसं ११४० ः ५४( ५५) । किपू बासीं थौं वय्कः योद्धापिन्त थः वीर योद्धाया रुपय् लुमंके माः, सम्मान यायेत न्ह्यचिलेमाः न्ह्यचिली धैगु आशा याये ।

निकःगु पालय् पृथ्वीनारायण शाहया किजा सुरप्रताप शाहया न्ह्यलुइ युद्ध याःवःबले किपूया योद्धां कयेकूगु बाण कयाः खवगु मिखाय् लाना घाःपाजुइवं पृथ्वीनारायण शाहया सेनात बिस्यूं वंगु जुल । त्यालँय् च्वना युद्ध स्वयाच्ंवम्ह पृथ्वीनारायण शाह वनेत्यंबले किपूया योद्धातय्गु दथुइलाना छम्ह योद्धां तरवारं पाला स्यायेत्यंगु जुयाःच्वन, तर स्याये त्यंबले “जुजुयात जुजुं हे स्याये ज्यू सेनां मज्यू” धैगु खँ जुया च्वंतलें पृथ्वीनारायण शाह बिस्यूं वनाजक म्वाःगु धैगु नं न्ह्यथनातगु दु । थुगु प्रसंगय् स्वाकेफु कि जुजु राज्यप्रकाश मल्लया उर्दिकथं आजुदेगलय् तिकाःतगु नेपालसंवत ८७० या लिपती काजी चिकिति भारोया नां न्ह्यथनातगु दु (प्रधान, नेसं. ११४० ः ५२) । जुजुयात जुजुं हे स्याये माः धैगु मान्यताकथं काजीयात काजीं स्याये ज्यूगुलिं काजी कालु पाण्डेया छ्यों किपूया काजी चिकिति भारो नं पाले ज्यूगु जुल, थुकिं काजी चिकिति भारो नं पागु जुइ धैगु प्रष्ट खनेदत ।

निक्वःगु युद्धय् किपूया योद्धां च्वं कयेकाः छ्वःगु बाण पंया स्वाहाने तयाः पःखाः पुलाः वयेत्यंम्ह सेनापति सुरप्रताप शाहया खवःगु मिखाय् कयाः मिखाः तज्याःगु धइगु इतिहासय् न्ह्यथनातःगु दु, तर सुना कयेकाहःगु स्पष्ट मदु । वास्तवय् उगु वाण कीर्तिलक्ष्मीं कयेकाः हःगु धैगु न्यनेकने दुु । अध्ययन अनुसन्धानया झ्वलय् कीर्तिलक्ष्मी सिंह नगच्वः सरस्वती देगःया ल्वहंपतिइ न्ह्यथनातःम्ह क्वाथनायक लक्ष्मीसिंह भारोया म्ह्याय् धैगु न्यनेकने दु, गुगु खँ विष्णु बहादुर श्रेष्ठ “विस्मेर” (भवन निर्माणया इन्जिनियर, र्दँ ४२, तुंझ्वः, किपू), सानुभाई महर्जन (रानीतिक व सामाजिक सेवाया न्ह्यःलुवाः, र्दँ ४०, लाय्कू, किपू), हिरानन्द जोशी (सामाजिक व शिक्षा सेवाया न्ह्यःलुवाः, र्दँ ३९, जोशीननी, किपू)त नेपालसंवत १०७७ पाखे चीरिबा जुजुमान प्रधान (व्यापारी, र्दँ ४३, लाय्कू, किपू)या वैठक कोथाय् तिरपासा म्हितीगु इलय् खंल्हाबल्हा जूगु इश्वरमान प्रधानं कनादीगु दु(नेपालभाषा ह्यमिं, च्वमिं, स्वास्थ्य कःमि, दँ ६९ नेसं.११३०, लाय्कू, किपू(१)

“कीर्तिलक्ष्मी बारे इतिहासय् लुयावल” धैगु शिर्षक तयाः किपुलिं पिहां वयाच्वंगु ‘ज्वजलपा’ वाःपौया सम्पादक श्रीकृष्ण महर्जनं किपुली कीर्तिलक्ष्मी दु कि मदु धैगु न्ह्यसःया लिसः मालेगु झ्वलय् ः 

“इतिहासकार बाबुराम आचार्यं च्वयादीगु ‘श्री ५ बडामहाराजाधिराज पृथ्वीनारायण शाहको संक्षिप्त जीवनी’ नांगु खय् भासं च्वयादीगु इतिहासय् कीर्तिलक्ष्मी धकाः नां उल्लेख जुयाच्वंगु खनेदु । उगु सपूmया पेज ३१२ सं थुगु कथं च्वयातगु दुः जुजु रणजित मल्लं यलया मुकुट पूगु इलय् अनया राजदरवारय् नेपाल संवत ८८२ आश्विन शुक्ल दशमीया दिनय् ठकुराइया ब्यवस्थाया नितिं तावापत्र तिकूगु खः । उकिइ दृष्टसाभी दल्हछेँया चौतारा रत्नसिंह धनवन्त सिंह, देवीदास, अमृत सिंह, वीरनर सिंह, जयनर सिंह, भवानी दास, कीर्तिलक्ष्मी सिंह, कृष्ण शंकर, लक्ष्मीधरनापं झिम्हेसिया नां वःगु  दु ।...कीर्तिलक्ष्मी सिंहया नां इतिहासय् उल्लेख जुयाच्वंगु लुयावःगुलिं किपूया वास्तविक इतिहास माला वनेगु नितिं मेगु छगू आधार तयार जूगु दु...” (महर्जन, नेसं ११३८ ः २)  धैगु दसि न्ह्यब्वयाः किपुली कीर्तिलक्ष्मी सिंह धइम्ह ऐतिहासिक पात्र दु धैगु खँ प्रष्ट यायेगु कुतः जूगु खनेदु । रणजित मल्लयात यलया जुजु याये हःबलय् दृष्टसाभीइ(साछि) न्ह्यथनातःपिं मध्ये कीर्तिलक्ष्मी सिंह छम्ह नं खनेदु । सम्वत ८४१ पाखे हे किपूया धार्मिक (सामाजिक ज्याय् न्ह्यःज्यानाः च्वनेधुंकूम्ह क्वाथनायक लक्ष्मीसिंह बृध जुइधुंकूगु जुयाः म्ह्याय् कीर्तिलक्ष्मी सिंह प्रतिनिधिकथं दृष्टसाभी जूवंगु खनेदु । बौम्ह लक्ष्मीसिंह नं थःगु कीर्तिपुरया कीर्ति व थःगु नां क्वकयाः कीर्तिलक्ष्मी सिंह नां छुनातःगु खनेदु । थुगुकथं कीर्तिलक्ष्मी सिंह क्वाथनायक लक्ष्मीसिंहया म्ह्याय् खयेमाः धकाः पत्याः याये बहः नं  खनेदु । नापं कीर्तिलक्ष्मी सिंह किपूया क्वाथनायक परिवार(थौंया भासं प्रहरी बाय् सेना)या छम्ह सदस्यया रुपय् खनेदु । दृष्टसाभीतमध्ये धनवन्त सिंह, वीरनरसिंह नापनापं हे खनेदु । अथे हे पृथ्वीनारायण शाहनाप जूगु युद्ध नं थुमिगु हे ईलय्, थुपिं हे नापनापं खनेदु । थुगुकथं कीर्तिलक्ष्मी छम्ह मिसा जुयानं पारिवारिक जिम्माकथं थःगु मातृभूमि किपू रक्षा यायेत वीर(वीराङ्गनाया रुपय् युद्धय् न्ह्यःच्यूम्ह जुइमाः धइगु क्वातुक पत्याः यायेछिं खनेदु । 

स्वक्वःगु पालय्् पृथ्वी नारायण शाहया पंलिनाक्वाथया खंल्हाबल्हा त्वाथला पिहांवयायलं वःपिं टौढी काजीपिं व काजी धनवन्त भिंख्वालंंं षड्यन्त्रमूलक ढङ्गं किपूया पूर्व ध्वाखा चायेकाः गोरखा सेनानापं दुहांवःया गोरखाया कब्जाय् वंगु धइगुखनेदु  (प्रधान,नेसं ११४० ः ४४ (४६) । भिंख्वाल धनवन्त यलया शक्तिशाली काजी जूगुलिं उपराज्य किपुली रेखदेख यायेत वइम्ह जुयाच्वन । काजी धनवन्तया काय् वीरनरसिंह निक्वःगु युद्ध जुइन्ह्यः गोरखाया कब्जाय् यंकातःम्ह जुयाच्वन । धनवन्त गोरखाय् छाय् भ्वलू वन धैगु थुकिं प्रष्ट याइ, भाषावंशावली (“२ सरदारहरुलाई समाई नुवाकोटमा लगी सास्ती दिंदा नदीमा डुबाई दुख दिंदा एक जना म¥यो । धनवन्तका छोरा  वीरनरसिंह मरेन । चौकि राखी कतै जान नदी राख्दा पछिबाट तेरा बाबुलाई चिठी लेख फलाना गाउं हाम्रा हातमा पारीदेउ त्यहापछि  छोडिदिउंला भनी केही गाउं हात पा¥या । पछिबाट नेलमा रह्याका वीरनरसिंहले नेलसँग त्रिशुल गंगामा फाल हाल्दा चौकीदारहरुले फेरी समाइ राख्या । यस्तै समय धेरै चोटि गोर्खाका राजा पाटनका काजीको उत्तरा उत्तरी हुंदै थियो ।”(लंसाल, विसं.२०२३ ः ८०) धैगु न्ह्यथनातगुकथं सम्भवतः वीरनरसिंह सीधुंकूगु वा गोरखा सेनां स्यायेधुंकूगु जुइ धैगु खनेदु । किपूया योद्धातय्गु नेतृत्व क्वाठनायक भाजुदेवभारो, किपूया काजी चिकिति भारो व कीर्तिलक्ष्मी सिंहनं याःगु धैगु खनेदु । कथंहं.....

कीर्तिपुर नयाँबजारमा हेयर कटिङ सेवाको उद्घाटन

 कीर्तिपुर नयाँबजारमा हेयर कटिङ सेवाको उद्घाटन

कीर्तिपुर नगरपालिकाले हरेक वर्ष महिलाहरुलाई स्वरोजगार बनाउन प्रत्येक वडाले विभिन्न तालिम दिने गरेका छन । त्यसको अलावा नगरपालिकाले नगरस्तरीय तालिम पनि दिंदै आइरहेका छन । त्यस मध्ये गरिबी निवारणका लागि लघु उद्यम विकास (MEDPA) अन्तर्गत कीर्तिपुर नगरपालिकाले हेयर कटिंङ तालिम २०८० सालमा ३ महिने द्यबकष्अ तालिम दिइएको थियो । 

त्यतिबेला ३० जनाले तालिम लिएका थिए । ३० जनामा एक जना सविन महर्जन पुरुष सहभागि थियो । उहाँले तालिम पछि पाँगामा नगरपालिकाको सहयोगमा हेयर कटिङ सैलुन चलाउनु भयो । जुन अहिलेसम्म निरन्तर चलाईरहनु भएको छ । यस वर्ष पनि मिति २०८१÷०२÷०८ गतेदेखि २०८१÷०३÷०६ गतेसम्म सञ्चालित एडभान्स हेयर कटिङ्ग तालिममा गोमा विष्ट, सविन महर्जन, सुप्रिया महर्जन र मिलि दुलालले सहभागिता जनाएका थिए । ती मध्ये सुप्रिया महर्जन र मिलि दुलालले नगरपालिकाको सहयोगमा कीर्तिपुर नगरपालिका वडा नं.१० नयाँबजार कभर्डहलनिर एउटा शटरमा हेयर कटिङ् सेवा संचालन गरिएको छ । 

गत भाद्र १३ गते कार्यवाहक मेयर शुभलक्ष्मी शाक्य ‘सुनिता’ले रिवन काटी पसलको उद्घाटन गर्नु भएको थियो । उद्घाटन मन्तव्य दिनेक्रममा उहाँले नगरपालिकाले महिलाहरुलाई स्वरोजगार बनाउन विभिन्न तालिमहरु दिए पनि आफुले सिकेको शीपको उपयोग कमैले मात्र गर्ने गरेका छन । अहिले उहाँहरुले आपूmले सिकेको सीप प्रयोग गरी स्वालम्बन बन्न खोजेकोमा साह्रै खुशी लागेको छ । उहाँहरुको काम देखेर अरुलाई पनि प्रोत्साहन मिल्ने आशा गर्नुभयो । चोभार निवासी सुप्रिया महर्जन र भत्क्यापाटी निवासी मिलि दुलालले संचालन गर्नु भएको छ । उहाँहरुले प्रतिव्यक्ति रु.१०० र विद्यार्थीलाई रु.८० रेट टोकिएको छ ।

कीर्तिपुरको उपनिर्वाचनमा मेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारको चर्चा

 कीर्तिपुरको उपनिर्वाचनमा मेयरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारको चर्चा

मंसिरमा हुन लागेको उपनिर्वाचनमा कीर्तिपुर नगरपालिका को मेयर पदको प्रत्यासीमा पार्टीका नेताहरु धमाधम टिकटको दावी गर्न थालेका छन । यसै सन्दर्भमा अब स्वतन्त्र उम्मेदवारहरुको पनि बाढी आउने सम्भावना छ । किनकी काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर बालेन शाहले स्वतन्त्र उम्मेदवार दिएर जितेपछि सबैको हौसला बढेको छ ।

यसै सन्दर्भमा अधिवक्ता नरेश श्रेष्ठले पहिलो पल्ट फेसबुकमा चर्चा पाएपछि धेरैजनाले उहाँको बारेमा जान्न उत्सुकता देखाउनु भएको थियो । त्यसैकारण हामीले अधिवक्ता नरेश श्रेष्ठ को हो ? उनको परिचय सहित उनको सामाजिक योगदानको सक्षिप्त जानकारी दिन लागेको छु ।

नरेश श्रेष्ठ कीर्तिपुर नपा वडा नं. ३ स्थित कुटुझोल टोलमा जन्म भै हाल वडा नं. १० टयाँलमा वस्दै आउनु भएको छ । वहाँ पेशाले अधिवक्ता हुनुहुन्छ र सामाजिक अभियन्ता तथा अधिवक्ताको हैसियतले समुदायको हक अधिकारको पक्षमा वहश पैरवी गर्दै आउनु भएको छ । 

नरेश श्रेष्ठ सस्थाहरुमा सग्लनताः

१) नेवाः देय् दवू स्वःनिग प्रदेश सचिवालय सदस्य ।

२) Nepal Indigenous Lawyer Society (NILS) को अध्यक्ष ।

३) Indigenous Bar Association (IBA) को महासचिव ।

४) पाँगाली विष्णुदेवी दिखु संरक्षण सर्घष समितिको सदस्य ।

५) स्वतन्त्र कानून व्यवसायी मञ्चको केन्द्रिय सदस्य ।

६) आदिवासी हक अधिकार फल्चा चिन्तन चौतारीको संयोजक ।

७) त्याँल एकता समाजको सचिव ।

सामुदायिक हक अधिकारको पक्षमा वहाँले निःशुल्क वहश  गरेका मुद्दाहरु तथा वहाँले प्राप्त गरेको सम्मान तथा धन्यवाद पत्र यस प्रकारको छः

क) मुद्दामा निःशुल्क वहश पैरवी गरी न्याय दिलाउन सफल मुद्दाहरुः

१) सुमन सायमी समेत वालाजु प्रहरी चौकीमा नेपाल भाषा(मातृभाषा) वोलेको आधारमा वोल्न निषेध गर्दा नमानी मातृभाषावाट प्रतिवाद गर्दा पकाउ गरेकोमा वहाँहरुलाई पक्राउवाट मुक्तिका लागि सर्वोच्च अदालतमा वन्दीप्रक्षकरण मुद्दामा सहभागी भै मिति २०७७।११।१८ मुक्त गर्न सफल ।

२) सरस्वती प्रधान विरुद्ध रुपा सुनारले जातीय विभेद गरी कामी भएको कारण कोठा दिएन भन्ने काठमाडौं जिल्ला अदालतमा निज प्रधानको विरुद्ध दायर  मुद्दामा सरस्वती प्रधानलाई  जिताउन सफल भएको ।

३) पृथ विन्दू महर्जन विरुद्ध लाँलीगुरास सहकारी संस्थाले लपु जिल्ला अदालतमा दिएकोमा पृथ विन्दू महर्जनलाई जिताउन सफल भएको । 

४) नेवाः समुदायको संस्कृति माथि जथाभावि वोल्ने तथा नेवाः समुदायको भावनाको अपमान गर्ने अपुर्व क्षितिज सिं लाई पृथ विन्दु महर्जन समते १०२ जना दिएको जाहेरीवाट चलेको सार्वजनिक शान्ति विरुद्ध कसूर समेत मुद्दामा  काठमार्डौ जिल्ला अदालतवाट सजाँय दिलाउन सफल ।

५) रुक्सना कपालीले जोगी (कपाली,जोगी र दर्शनधारी) समुदायको विगत देखी मन्दिर छेउमा रहेको सत्तलमा वस्ने भोगाधिकार एवं आवास सम्वन्धि हकलाई सम्वोधन गर्न  कामनपाले कानून वनाउनु भनी उच्च अदालतमा दिएको परमादेश रिटमा सहभागी भै परमादेश जारी गर्न सफल ।

ख) विभिन्न वडाको पक्षमा निःशुल्क वहश पैरवी गरेको मुद्दाहरुः

१) कीर्तिपुर नपा वडा नं.१० स्थित टयाःलँ मा रहेको कमल पोखरी अतिक्रमण रोक्ने सम्वन्धमा लक्ष्मी महर्जनले १० नं. वडा विरुद्ध दिएको मुद्दा वडालाई जिताउन सफल ।

२) ललितपुर जिल्ला महालक्ष्मी नपा वडा नं. ६ विरुद्धको उच्च अदालत पाटनमा दिएको उत्प्रेशन परमादेश विरुद्धको मुद्दामा वडा नं. ६ लाई जिताउन सफल ।

३) ललितपुर जिल्ला ललितपुर महानपा वडा नं. ११ स्थित शंखमूल आवास क्षेत्रमा महानपाले राख्न खोजेको विद्युतीय शवदाहा गृह राख्न हुँदैन भन्ने शंखमूलक आवास क्षेत्रको मणिडोल टोल सुधार समितिले उच्च अदालत पाटनमा दिएको उत्प्रेशन परमादेश जारी गर्न सफल ।

ग) हाल चालू सहभागी मुद्दाहरुः

१) छाँयादेवी कम्पलेक्स प्रा.लि.समेत विरुद्ध भागवत प्रधान मुद्दामा भागवत प्रधानको पक्ष निःशुल्क वहश पैरवी गरी आएको ।

२) खोकना स्थित फास्ट टूयाक विरुद्धको खोकना समुदायको मुद्दामा निःशुल्क वहश पैरवी गरी आएको ।

३) कीर्तिपुर नपाले जारी गरेको कीर्तिपुर नगर सास्कृतिक सरक्षित क्षेत्र सम्वन्धि ऐन, २०७८ लागू पुर्व यसको मर्म समाप्त हुने गरी संशोधन गर्ने कार्य अधिवक्ता नरेश श्रेष्ठ समेतको नेतृत्वमा सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा दायर गरी वहश पैरवी लगायत आवश्यक अन्य कार्य गरी आएको । हाल अन्तरिम आदेश जारी छ ।

४) ललितपुर जिल्ला ललितपुर महानपा वडा नं. ११ स्थित शंखमूल आवास क्षेत्रमा महानपाले राख्न खोजेको विद्युतीय शवदाहा गृह राख्न हुँदैन भन्ने शंखमूलक आवास क्षेत्रको मणिडोल टोल सुधार समितिको विरुद्ध महानपाले गरेको सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन गरेको मुद्दामा सहभागी भै आएको ।

घ) सम्मान पत्र तथा धन्यवाद पत्रहरुः

१) कीर्तिपुर नपा वडा नं.१० स्थित नवीन पुस्तकालयले वडा नं.१० स्थित पल पुखू सम्वन्धमा वडा समेत विरुद्ध लक्ष्मी महर्जनले दिएको मुद्दामा निःशुल्क उच्च अदालतमा वहश 

पैरवी गरे वापत दिएको सम्मान पत्र ।

२) ललितपुर महानपा वडा नं.११ को शखमूल आवास क्षेत्रमा विद्युतीय शवदाहा गृह स्थापना गरेको विरुद्ध मणिडोल टोल सुधार समितिले ल.पु.महानपा विरुद्धको उच्च अदालतमा समितिको तर्फवाट निःशुल्क वहश पैरवी गरे वापत सो समितिले दिएको सम्मान पत्र ।

३) ललितपुर जिल्ला स्थित महालक्ष्मी नपा वडा नं.६ उपरको उच्च अदालतमा वडाको पक्षमा निःशुल्क वहश गरे वापत सो वडाले दिएको सम्मान पत्र ।

४) नेवाः देय् दवूको भवन वनाउन रु.२५०००।( सहयोग गरे वापत नेवा समाजको साझा तथा राष्टिूय संगठन नेवाः देय् दवूले गरेको सम्मान पत्र ।

५) कीर्तिपुर नगर साँस्कृतिक क्षेत्र घोषणा गराउन योगदान दिए वापत नेवाः देय् दवूले दिएको धन्यवाद पत्र ।

६) साँस्कृति संरक्षण सम्वर्धन विषयमा श्रोत व्यक्तिको रुपमा नेवाः मिसा खलले आयोजित कार्यक्रममा निःशुल्क तालिम दिए वापत दिएको धन्यवाद पत्र ।

७) कीर्तिपुर नगर साँस्कृतिक सरक्षित क्षेत्र सम्वन्धि ऐन, २०७८ मस्यौता कार्यदलमा वसी ऐन जारी गराउन योगदान दिए वापत नेवाः देय् दवू कीर्तिपुर नगर समिति समेत ६ सामुदायिक संस्थाले सयुक्त रुपमा दिएको धन्यवाद पत्र ।

कमरेड पुष्पलालको जन्म शताब्दी र ४६औै स्मृति दिवस

 कमरेड पुष्पलालको जन्म शताब्दी र ४६औै स्मृति दिवस

बुद्ध महर्जन

कार्यालय सचिव, पुष्पलाल स्मृति प्रतिष्ठान

नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनका पिता कमरेड पुष्पलाल जन्मनु भएको एक शताब्दी भयो । धर्तीमा जन्मने मर्ने क्रम त चलि नै रहन्छ । तर जो जन्मन्छ त्यसले जीवनभर के कर्म ग¥यो ? त्यसले उसको जन्म र मरणको तात्विक अर्थ राख्दछ । जसले आफ्नो जीवन ब्यक्तिगत स्वार्थमा नरुमली जगत र बहुजन हीत र सुखलाई सर्वाेपरि राख्दछ भने त्यस्ता ब्यक्तिको जन्म र मरणको छुट्टै महत्व राख्दछ । नेपाली समाजमा भएको विभिन्न किसिमका भिन्नता र खाडललाई पुर्दै समतामुलक समाज निर्माणको महाअभियानका नायक कमरेड पुष्पलालको जन्म र मरणको विशेष महत्व राख्दछ । 

वि.सं. १९८१ असार १५ गते रामेछापको भँगेरीमा जन्मनु भएका कमरेड पुष्पलाल २०८१ असार १५ गते १०० वर्ष पूरा भयो । म जन्मेको करीब ३ वर्ष पछि २०३५ साल साउन ७ गते वहाँको निधन भयो । पुष्पलाल स्मृति प्रतिष्ठानलाई कर्मथलोका रुपमा अगाडी बढाउने क्रममा वहाँका समकालिन मित्रहरु आदरणीय क. नरबहादुर कर्माचार्य, क. निरञ्जन गोविन्द बैद्य, क. सहाना प्रधान, क. गौरी भक्त प्रधान, क. बलराम उपाध्याय, क. लक्ष्मीभक्त उपाध्याय, क. रामबहादुर भण्डारी, क. केशवखड्का, क. गोविन्द ज्ञवाली लगायत दर्जनौं अग्रज नेता कमरेडहरुसँग भेटघाट गर्दै कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना, आरोह अवरोह, कमरेड पुष्पलालका कारुणिक र मार्मिक दिनहरू अनि वहाँको अदम्य साहस र धैर्यतालाई पुराना कम्युनिष्ट नेताहरुको मुखारबिन्दुबाट सुनेर अनुभूति र नियाल्ने मौका पाएँ । सुनेर र पढेर प्रशिक्षित हुने मौका पाएँ । यसैको आडमा वस्तुस्थितिलाई आफ्नै कोणबाट विश्लेषण गर्न पनि सिकें । कमरेड पुष्पलालको विचार वहाँको जीवनी, इतिहास र वहाँका समकालिन मित्रहरुसँगको भेटघाट छलफल र कुराकानीको आधारमा कमरेड पुष्पलाललाई स्मरण चाहन्छु । 

राणा शासनको रगरगी चकचकीको बेला १९८१ असार १५ गते रामेछापको भँगेरीमा पिता भक्तलाल र तुल्सीमायाको कोखबाट जन्मनु भएका पुष्पलालले बीर शहीद गंगालाल श्रेष्ठको राणा विरोधी आन्दोलन र १९९७ सालको शहीद काण्डले राणा शासनका विरुद्ध लड्न अझ जागरुक, प्रतिवद्ध र प्रेरित गरायो । 

जहानिया क्रुर राणा शासनबाट थिचिएका नेपाली जनतालाई मुक्ती दिलाउने सपना बोकेका कमरेड पुष्पलालले नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेसमा आवद्ध भई कार्यालय सचिवको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए । राष्ट्रिय कांग्रस भित्र देखिएको नेतृत्वको लडाइँ नजिकबाट देखेका पुष्पलालले कांग्रेसबाट आफ्नो लक्ष्य प्राप्त गर्न नसक्ने देखेर २००६ साल बैशाख १० गते नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको गठन अन्य ४ जना सहयोद्धा कमरेडहरू समेतको सहयोगमा स्थापना गर्नु भयो । 

राष्ट्रिय कांग्रेस भित्र नेतृत्वको खिचातानी देखेर कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना गरेका क. पुष्पलालले पछि आफूले नै जन्माएको कम्युनिष्ट पार्टीमा पनि नेतृत्वको होड चल्न थाल्यो । पहिलो महाधिवेशनबाटै पुष्पलाललाई अगाडी बढ्न दिईएन । पुनः २०१४ सालको दोश्रो महाधिवेशनमा पनि विचार पुष्पलालको पारित भए पनि नेतृत्व भने केशरजंग रायमाझीको हातमा पुग्यो । आफू राजाको पक्षमा लागेर पार्टीलाई निस्कृय बनाए । सो अवस्थाबाट पार्टीलाई बचाउन पुष्पलालको उत्तिकै योगदान रह्यो । पछि तेश्रो महाधिवेशनबाट राष्ट्रिय प्रजातन्त्रको लाईन पास भयो र तुल्सीलाल अमात्यले पार्टीको नेतृत्व लिए । तत् पश्चात् कम्युनिष्ट आन्दोलनमा धेरै फूट र विभाजनहरु आए । कम्युनिष्ट पार्टीहरुको नाम पछाडी थरि थरिका पुच्छर झुण्डाउंदै मूलधार बाट अलग्गिंदै गए ।

२०१७ सालमा तत्कालिन राजा महेन्द्रबाट लादेको निरंकुश पञ्चायती व्यवस्थालाई फाल्नकालागि एकल प्रयासबाट सफल हुँदैन तसर्थ कांग्रेससँग मिलेर संयुक्त जनआन्दोलन गर्नु पर्छ भन्ने विश्लेषण क. पुष्पलालको थियो । यस सम्बन्धमा कयौं पटक कांग्रेसका बि.पि., मातृका, गणेशमान सिंह लगायतका नेताहरुलाई संयुक्त जनआन्दोलनको प्रस्ताव राखे । तर कांग्रेसका नेताहरुले स्वीकार गरेनन् । सोही संयुक्त जनआन्दोलनको विषयले गर्दा क. पुष्पलालले कम्युनिष्ट पार्टी भित्र आफूलाई ‘गद्दार’, ‘कांग्रेसको पुच्छर’ जस्ता आरोप र लान्छनाहरु सहनु परेको थियो । तर कमरेड पुष्पलालले आफ्नो विचार, दृष्टिकोण र लक्ष्यमा कहिल्यै लर्बराएनन् । बिचलित भएनन् ।  निरन्तर लागि रहनु भयो ।

क. पुष्पलालले “राजनीति जालझेलको विषय होइन, परिस्थिति र वस्तुस्थितिको वर्गीय विश्लेषण गरि निकालिने निचोड हो” भन्नु भएको छ । हुन पनि हो । कम्युनिष्टहरु सानातिना विषयमा वृहत विश्लेषण गर्छन् । सानातिना विषयलाई ठूलो बनाएर पार्टी फोड्न समेत पछि नपरेको इतिहासहरु छन् । सानातिना विषयलाई मतमतान्तर गर्दै दशकौंदेखि कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई छरपष्ट पारेका दृष्टान्तहरू छन् । नेकपाको स्थापना, घोषणा पत्र जारी दिन, संस्थापक सदस्यमा कमरेड मोतीदेवी हुन की होईनन् जस्ता विषय दिने हो भने कम्युनिष्टहरू दिन, महिना मात्र होईन वर्षाैसम्म विश्लेषण गर्दै फरक दृष्टिकोण राख्दै पार्टी नै टुक्रा टुक्रा पार्न पछि परेनन् । वास्तवमा कमरेड पुष्पलालले उक्त उक्ति पार्टीलाई सिथिल बनाउन हैन पार्टीलाई शशक्त बनाउन र वास्तविक वस्तुस्थितिको सहि विश्लेषण र निचोडको लागि भन्नु भएको थियो । कम्युनिष्टहरुको लक्ष्य भनेको समाजवाद हुँदै साम्यवाद हो । यो लक्ष्यकालागि सम्पूर्ण कम्युनिष्टहरु सानातिना मतभेदहरुलाई तिलान्जली दिंदै एकसूत्रमा बाँधिंदै लक्ष्ययात्रामा लाग्नु त कता हो कता । उनीहरु राष्ट्रिय एजेण्डालाई थाती राखेर सानातिना विषयमा अल्झेर सिंगो यात्रा गन्तब्य हिन बनाउँदै आएका छन् । हालै मात्र कमरेड पुष्पलालको उक्त उक्तिलाई उपहास गर्दै आफै सामेल भैरहेको क.पुष्पकमल दाहालको नेतृत्वको सरकारबाट आफ्ना मन्त्रीहरूलाई फिर्ता बोलाएर कांग्रेसको आड लिएर प्रचण्ड सरकार ढालेर क.खड्ग प्रसाद ओली प्रधानमन्त्री पदमा आसिन हुनु भयो । त्यतिमात्र हैन कमरेड पुष्पलालले ‘संयुक्त जनआन्दोलन’को सिद्धान्त प्रतिपादन सत्ता प्राप्तिकालागि वामहरूबीच फूट गराएर फरक सिद्धान्त बोकेका प्रजान्त्रिकहरूसँग मिल्नकालागि अनि चुनावमा जित्नकालागि विचार, दृष्टिकोण नमिल्ने पार्टीहरूसँग मिलेर जान प्रतिपादन गरेको ‘संयुक्त आन्दोलन’को सिद्धान्त थिएन । देशको सार्वभौमिकता, अखण्डतामा आँच आउने, राष्ट्र राष्ट्रिता र स्वाधिनताकालागि पार्टी र सिद्धान्तभन्दा पनि माथि उठेर जुट्नु पर्छ, सामना गर्नु पर्छ । डट्नु पर्छ भन्ने मान्यता हो । 

“माक्र्सवाद लेनिनवादको विशेषता नै सिद्धान्त र ब्यवहारबीच एकता हो ।” भनेर कमरेड पुष्पलालले भन्नुभएको थियो । तर आज माथिदेखि तलसम्मका नेता र कार्यकर्ताहरूका कार्यशैली, विचार र ब्यवहार गैह्र कम्युनिष्ट र लज्जास्पद छ । कमरेड पुष्पलालले कम्युनिष्ट पार्टीलाई भोकभोकै बसेर, चनाको सातु र पानी पिएर विचार, दृष्टिकोण र मार्गप्रशस्त गरेका थिए । वहाँ कैयौं दिनहरू भोकभोकै सुत्नु भयो । काठमाडौंबाट विभिन्न संगठनका कमरेडहरु (क.देबनारायण, लोककृष्ण भट्टराई, मोहन बहादुर के.सी.) बनारस जाँदा एक मोहरमा राँगाको खुट्टा ल्याएर तन्द्रङ्ग झोल हालेर तनतन पिउंदा र पेटभरि खाँदै कैयौं दिनको भोक मेटाउनु भएको थियो । मट्तिेलको टुकी बाल्न नसक्दा रेलवे स्टेशनको बिजुलीमा गई कैयौं दस्तावेज तयार पार्नु भएको थियो । आज समय परिस्थिति बदलिएको छ । औंलामा गन्ने नेता बाहेक । कोही भन्दा कोही कम छैनन् । घर बंगला, गाडी आदी इत्यादी । कुरा उठाए ‘कम्युनिष्टहरू माग्ने होइनन्’ भन्न पछि पर्दैनन् । कमरेड पुष्पलालले खाइ नखाई जोगाएको कम्युनिष्ट आन्दोलन जनताका निम्ति हो । नेता प्रधानकालागि होइन । नीति र जनता प्रधानका लागि हो ।

कमरेड पुष्पलालले “नयाँ जनवादका निम्ति नेपाली जनताको बाटो”मा प्रष्ट दर्शाउनु भएको छ । वहाँको मार्गचित्रबाट आजको गणतन्त्र स्थापना सम्भव भएको हो । यो यथार्थलाई कोही कसैले प्रकाशमा ल्याउन चाहँदैनन् । “नयाँ जनवादी कार्यक्रम” कै परिस्कृत रुप “जनताको बहुदलीय जनवाद” हो । यो वास्तविकतालाई छायाँमा पारेर पर्ने कुरा होइन ।

“तेश्रो महाधिवेशन पछि पार्टीमा विभिन्न फूटहरू आए । कमरेड पुष्पलाल धेरै चिन्तित हुनुहुन्थ्यो । सोही चिन्ता र पीडाबाट वहाँको रोग गाँजिएको साथै आहार विहारको ठेगान नहुँदाको कमजोरी पनि एक हो” भनेर पहिलो पुस्ताका कम्युनिष्ट नेताहरूले भन्नुभएको अझै याद आउँछ । आखिरमा २०३५ साउन ७ गते भारतको गोबिन्द बल्लभ पन्त अस्पतामा “जनताहरु सचेत हुनु पर्दछ, कार्यकर्ताहरू संगठीत हुनु पर्दछ । परिवर्तन अवश्यंभावी छ । यसलाई कसैले रोकेर रोक्न सक्दैन ।” भन्ने क्रान्तिकारी वाणी पश्चात् वहाँको निधन भयो । ४६ वर्ष भैसकेछ 

कमरेड पुष्पलालको निधन पश्चात पनि पंचायती निरंकुस सरकारले वहाँको पार्थिव शरिरलाई मातृभूमि नेपाल ल्याउने अनुमती दिएन । बरु ल्याउलान् भनेर त्रिभुवन विमान स्थलमा र नाकाहरूमा कडा पहरा लगायो । २०३५ साउन १६ गते स्थल मार्गबाट क. रामबहादुर भण्डारी र केशव खड्काले काठमाडौं ल्याई पु¥याए । बिशाल ¥यालीबीच शोभा भगवतीमा लगेर अस्तु बगाए । यस घटनाले राजनीतिक परिस्थिती भुसको आगो झैं सल्किन पुग्यो ।

२०४६ सालको जनआन्दोलन र ०६२÷६३को लोकतान्त्रिक आन्दोलन कमरेड पुष्पलालले देखाउनु भएको संयुक्त जनआन्दोलनको सिद्धान्तको आत्मसात थियो । प्रजातन्त्र संविधानसभाको निर्वाचन, संविधानको निर्माण हुँदै संघिय गणतन्त्र सम्मको राजनीतिक  परिवर्तन भयो । तर देशको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक रुपान्तरण हुन नसक्दा जनता निराश छन् । प्राप्त उपलब्धीलाई राष्ट्र र राष्ट्रियता र जनताप्रति प्रतिवद्ध हुन नसक्दा थुप्रै किसिमका चुनौती रहेको अवस्था छ । सोही चुनौती र नैराश्यताबीच नयाँ पार्टीहरूको उदय भयो । ठोस लक्ष्य र सिद्धान्तविनाका पार्टीहरूको उदय हुनुको कारण नै हालका पार्टीहरूले देखाएको अकर्मण्य कार्य कर्तुत जुन सिद्धान्त र व्यवहारबीच एकता नहुनु हो । जनतामा बढेको नैराश्यतालाई अझै बढावा दिने हो भने त्यस्ता सिद्धान्तहीन र विचारहिन पार्टी फष्टाउँदै गएर कालान्तरमा संविधान र गणतन्त्र नै दुर्घटना नपर्ला भन्न सकिन्न । तसर्थ आम गणतन्त्रवादी पार्टीहरू प्रजातान्त्रिक र वाम गरी दुई ध्रुवमा ध्रुबिकरण हुन जरुरी छ । ब्यापक पार्टी एकता गरेर शक्ति आर्जन गर्दै विगतका जनताको आँखाले ठम्याएका गलतहरूलाई मनन र स्वीकार गर्दै अगाडी बढ्ने र देशको आर्थिक सांस्कृतिक, सामाजिक लगायत समग्र क्षेत्रमा आमूल रुपान्तरण हुनुको विकल्प छैन । अन्यथा देशले लिने गलत मोडको जिम्मेवारी कम्युनिष्ट र कांग्रेसले लिनु पर्दछ ।

कमरेड पुष्पलालले बनारसमा कति त भोकभोकै कति चनाको सातु खाएर, ट्रेन स्टेशनमा रातको समयमा भोकभोकै बसेर पार्टीकोसिद्धान्त र विचारलाई समृद्ध बनाउन संधै लागि पर्नु भयो । आज वहाँको पदचापमा हिंडेका तर विभिन्न बाहनाबाजीमा टुक्रिएर विभिन्न पुच्छर झुण्डाएका कम्युनिष्ट पार्टीहरू अब देश र जनतालाई सर्वाेपरि मान्दै आफ्ना झिना मसिना असन्तोषहरूलाई तिलान्जली दिंदै एउटै सिंगो “नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी” बनाउने महाअभियानमा जुट्न जरुरी छ । सिंगो कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्व गरेर मात्र हैन एउटै कम्युनिष्ट पार्टी बनाउन त्याग गरेर पनि इतिहास रच्न सकिन्छ । कमरेड पुष्पलालको ४६औं स्मृति दिवस र जन्मशताब्दी उत्सब मनाई रहँदा वहाँको योगदानलाई स्मरण गरेर मात्र होइन, वहाँको सपना साकार पार्न सके मात्र वास्तवमा वहाँको श्रद्धाञ्जली हुनेछ ।

२०८१ साउन ५

 चिनाखँ--झी आजु अजिपिं धैपिं

च्वमि ः रमेशमान महर्जन

झी पुर्खाया मू लुखाँ दुहाँवपिं

काय म्ह्याय छय छुइपिन्त वालः विया वंपिं

सकसिनं हंका इज्जत तया च्वपि

झीगु कुल थामय याना वपिं

झी सकल थः थिति म्हसिइका वंपिं

भाषा कला संस्कृति म्वाकाःतःपिं

झीगु संस्कार यात तेवाः विया

सेवाहे झीगु धर्म खः धाइपिं

झीत जन्म व कर्म विया वपिं

बाज्या बजे धायेका म्वाना च्वपिं

मचाखाचा तयत विचा याना

्भविष्य दयेका वनेमा धाइपिं

थःपिं द्याँलानासाँ मस्तयत नके हैपिं

न्ह्याकहे दुःख सिइमासाँ परवाह मदुपिं

चा न्हि मधासे हिचःति हायेका

थ साखा सन्तानतयगु नां तयेमा धाइपिं

ज्ञान जक मखु ज्यानहे विइपिं

थ मस्त सेनी धका तसकं ग्याःपिं

मचानिसे ल्यासे ल्यायम्ह तकनं

म्वाः मदुगु लँय पला छिकि मखुपिं

खःगु ज्या याइपिन्त स्यावास धाइपिं

मखुगु ज्या याइपिन्त बो विइपिं

न्ऋयागु् यानासाँ थः मनुतयत

भिंगु लँय पलाः छिइमा धाइपिं

न्ह्यज्ञां स्वया अपो लिज्ञां दुपिं

कन्हे जुइगु थौहे सोचय याइपिं

ल्होहिति पुखू देगः फल्चा दयेका

सेवाया भाव ज्या यायेगु स्वैपिं

थः थःगु लजगा तजि लजि यात

सदाया लागि छेला वनेमाः धाइपिं

पोना मनयगु फोना मनयगु

थःहे सक्षम जुया न्हया वनेमा धाइपिं

थःसे मस्यूगु सिइका स्यूगु थुइका

सकले जय यायेगु स्वयेमा धाइपिं

थःनय थःजक त्वनेगु यातकि

सुनानं विश्वास याइमखु धाइपिं

म्वाछिं म्वाक सु्इतहे झीसं

दुःख वीइ मज्यू धाइपिं

गुलि जक मन छवपिं इपिं

सकसितनं ग्वहाली विइमा धाइपिं

सादुरु स्वया हे च्वख्वगु मन दुपिं

सकसिगु मन त्याका वया च्वपिं

फुकसितनं थः भाः पिया झीसं

सकले छपं छधि जुया वनेमा धाइपिं

सुनानं नै त्वनि धका च्यूता तै मखुपिं

थः थःगु क्षमता स्वया ज्यायायेमा धाइपि

योग्यतानं माः झीत अनुभवनं माः

अलेतिनि वांलाक ज्यायायफै धाइपिं

मेहनतया फल जक माकुसे च्वनि

सुम्क च्वना नये मज्यू धाइपिं

इमान्दारी जुया केनेमा झीसं

भाग्यमांनि धायेका जुइमा झीपिं

नयेत पुनते छें विधि व्यवहार यायेत

छुनं छु इलम झीसं यायेहे माः

ल्हा तुती व¥ह तयाः जुलकि

हापुहे छखेलाय फु धका धाइपिं

कमीत धैपिं दाँ छमो दतकि

तमी तायका जुइपिं स्व

ही चःति हायका कमाय यातकि

वथे आनन्दगु छु मदु धाइपिं

धन धैगु छुहे मखु स्व धाइपिं

मनथे तधंगु छुहे मदु धाइपिं

थ्व झीगु मन शान्त जुलकि

झीत छुहे मागु मदु स्व धाइपिं

न्ह्याकहे सम्पति दयाँ छुयाय

छन्हुला फुकहे त्वता वनेमानि स्व

न्ह्याकहे झीसं घमण्ड याना छुयाय

अन्त्य घाटय मवंसेला गाहेमगानि स्व

व ज्ञान गुण थुपि जुलकि

इम्त सकसिनं द्यो थानय याई

स्यू स्यू हाहाँ वुइचा लाइपिजुलकि

इम्त सुनाहे मानय याइमखु स्व

म्हुतुं मधासाँ मनं धाइ

अजापिं मनुत खना सकले ग्याई

जिजक ज्यूसा मौका लासा

इम्तला इम्त लाकु हिकु त्याई

अय्जुया ः

न्ह्यसो लिसो थकाली तयगु ख्वासो

इम्स गवले छका पंजा याइ मखु

इपिहे झी भगवान भाग्य भरोसा ख

वहेला खनि झी आजु अजि धैपिं

रमेशमान महर्जन

२०८१।०१।२०

थुनुवाको पत्र

 थुनुवाको पत्र 

प्यारी बहिनी नन्दकुमारी,

म जिउँदो लाश नजरराम दाइको मुर्दो सलाम !

हो म जिउँदो लाश हुँ । भद्रवन्दी गृहमा मिल्काइएको जिउँदो लाश हूँ । हाम्रो धर्म संस्कृतिअनुसार मानिस मरेपछि जलाइन्छ र काजक्रिया गरिन्छ । मेरो लाशलाई पोलेको छैन त्यसैले काजक्रिया पनि गरेको छैन । म जिउँदो छु किनकि मानिस जिउनको लागि चाहिने खानपिन गरिरहेकै छु । म लाश यस कारण कि फालिएको ठाउँबाट म बाहिर आउन सक्दिन । मानिस जबसम्म बाँचिरहन्छ तबसम्म उसमा चेतना हुन्छ, भावना हुन्छ । त्यो भावना व्यक्त गर्न सक्ने नसक्ने मात्र हुन्छ । आज म जिउँदो लाशको मुर्दो अभिव्यक्ति दिंदैछु । कृपया झर्को नमानी सुनी दिनु ।

बहिनी नन्दकुमारी, तिमी मेरो आमाको पेटबाट जन्म नलिएकी भए पनि तिम्रो र मेरो हाड–नाता छ । तिम्रो आमा र मेरो आमा मामाघरमा दिदी–बहिनी हुन् भने बाबुहरू पनि मामाचेला र फुपुचेला हुन् । बहिनी परिवन्दले मलाई आपूmले नगरेको अपराधमा जेल जीवन बिताइरहनु परेको छ । यस अवधिमा तिमीले जुन भूमिका निभाएर म र मेरो परिवारलाई हिम्मत बढाउन सहयोग ग¥यौँ त्यसबाट मैले भन्नै पर्छ तिमी साँच्चिकै मेरो आफ्नै बहिनी रहेछौँ । मेरो छोरा निरज र जीवन संगीनी कृष्णा भन्ने गर्छन् — हाम्रो लागि खटिरहेका र हामीलाई ढाडस दिनेहरू भन्नेनै नन्दकुमारी, रामकुमारी, नीलम, लक्ष्मी र ज्वाईं डा. शिवशरण त हो नि । तिमीले जति पटक मलाई भेट्न आयौँ तिम्रो आँखामा टल्पलाएका आँशु मैले महसुस गरेकै थिएँ । मलाई पीडावोध होला भनेर तिमीले आफ्नो पीडा लुकाएको मैले अनुभव गरेको थिएँ ।

बहिनी, भौतिक तथा लौकिक रूपमा भन्ने हो भने मलाई यहाँ कुनै किसिमको तकलिफ छैन । समयमा खान पाइरहेको छु । समयमा सुत्न पाइरहेको छु । आपूmले खाएको थालसम्म पनि धुनु परेको छैन । म रोगीलाई भनेर भान्साका मान्छेहरूले कोठासम्मै आएर तातो पानी दिन आउँछ । यहाँ सबै जनाले मलाई उमेरअनुसार सम्बोधन र मान सम्मान गर्छन् । यहाँ स्लोगन लेखिराखेको छ — तिमी त्यो व्यवहार अरूलाई कहिल्यै नगर जुन अरूले गरेको तिमीलाई मन पर्दैन । मैले यो स्लोगनलाई सँधै मनन गरेको छु ।

बहिनी, हामीले कल्पना गरेको समाजवाद त यहाँ जेलमा मैले भेट्टाएँ । यहाँ हामी वन्दीहरूको आफ्नै आन्तरिक प्रशासन छ । यहाँ दुई तहका मानिसहरू छन् स्टाफ र 

पब्लिक । यी दुई तह प्रशासन चलाउन र नियम पालना गर्नको लागि मात्र बनाइएका हुन् । व्यवहारमा यहाँ कोही ठूलो कोही सानो छैन । प्रशासकहरूमा पनि पदको कुनै अहङ्कार 

छैन । सबैलाई समान व्यवहार गर्नुहुन्छ । यहाँ सबभन्दा ठूलो कुरा हो अनुशासनमा बस्ने । जुन कुरा जेल प्रवेश गर्ने बेलामा नै सम्झाइन्छ । यहाँ कसैले कसैलाई हेप्ने गर्दैनन् । सबैले सबैलाई सम्मान गर्छन् । यहाँ चार वटा भान्साहरू छन् । आपूmलाई जहा खाना खान मन लाग्छ, त्यहा खान पाइन्छ । महिना महिनामा भान्सा फेरे पनि हुन्छ । यहाँ दाल, भात, तरकारी, अचार निशुल्क खान पाइन्छ । प्रत्येक महिनाको १ गते र १५ गते भान्सामा मासु खान पाइन्छ । त्योभन्दा बढी अरू खानु परे मात्र आफ्नो पैसा खर्च गर्नुपर्छ । यहाँ ब्याडमिन्टन, वास्केटवल, भलिबल कोर्टहरू पनि छन् । टेविलटेनिस खेल्ने हल छ । चेस पनि खेल्न पाइन्छ । यहाँ राष्ट्रिय दैनिक र साप्ताहिक पत्रिकाहरू पुस्तकालयमा गएर पढ्न 

पाइन्छ । मनोरञ्जनको लागि टी.भी. हेर्न केबुल लाइन जोडेको टी.भी. हल छ । हामी सबै मिल्यौ भने देश बनाउन सकिन्छ भन्ने उदाहरण यहाँको जेल प्रशासनले प्रमाणित गरि दिएका छन् । अहिले देशमा लोडसेडिङ्गको मार परेको छ । त्यसको प्रभाव यहाँ पनि परेको छ । यो समस्या समाधान गर्न जेनेरेटर किन्नु प¥यो सबैले सक्दो सहयोग गर्न अनुरोध गर्नुभयो । सबैले सक्दो सहयोग गर्नुभयो । पेट्रोलबाट चल्ने जेनेरेटर किनेर ल्यायौं । सबै ठाउँमा बत्ती बल्यो । हामीलाई त लोडसेडिङ्ग छ जस्तो पनि लागेको छैन । यसबाट हामीले के पाठ सिक्नुपर्छ भने अर्काको मुखमात्र ताक्ने होइन आपूmले पनि प्रयास गर्नुपर्छ । सुन्छु नेपालको जेल मध्ये सबैभन्दा राम्रो र व्यवस्थित यही हो ।

बहिनी, जहाँसम्म ममाथि लगाईएको आरोपका कुराहरू छन् ती सबै भूmटा र षडयन्त्र हुन् भन्ने प्रमाणित भइसकेको छ । तैपनि म छुट्न सकेको छैन । १७ नंं पुनरावेदनबाट छुट्ने झिनो आशा थियो । त्यो पनि जिल्ला सदर भयो । अब जिल्लाबाटै सफाइ पाउने आशा गरेको छु । मेरो काम र ख्यातिमा ईष्र्या गर्नेहरूले नै मलाई फसाईएको हो । यस काण्डले मलाई तहस–नहस पारी दियो । “ज्वजलपा पत्रिका” सरकारी वर्गिकरणमा ग वर्गमा पर्ने निश्चित थियो त्यो हुन सकेन । नेपाल टुहुरा कल्याण संघको वार्षिक कार्यक्रम नजिक आउँदै थियो । जसबाट छ सात लाख रुपैयाँ पाउँथेँ । एमाले पार्टीको कीर्तिपुर नगर अधिवेशन हुनेवाला थियो । म अध्यक्ष पदमा उठ्ने पक्का थियो । त्यसैले मलाई फसाउन पहिलो प्रयास कीर्तिपुर दर्पणका सम्पादक नरेश बटाला हुन भने मलजल हालेर टेवा दिने सुरेन्द्र मानन्धर हुन् । भ्वाइस अफ चिल्ड्रेनका अध्यक्ष कृष्णकुमार थापा पनि एमाले नै हुन् । उसले पार्टीको सहमतिमै कारवाही गरेको भनेर जुजुभाइको अगाडि नै भनेको छ । कृष्णकुमार थापालाई सहयोग गरिरहेका एन.जि.ओ.हरू अधिकांश एमाले पार्टीका सदस्यहरू नै हुन् । यति मात्र होइन मेरो परिवारलाई पनि तहस नहस गरि दिएको छ । अहिलेसम्म बुहारीले घर हेर्नु परेकोले अफिस जान छोडिन् । छोराले पसल खोल्नै पाएको छैन । मेरो कारण नातिको मानसिकस्थिति गोलमाल भयो । विशिष्ट श्रेणीमा पास हुने नाति त्रैमासिक परीक्षामा फेल भयो ।

ीयखभ ष्क दष्लिम भन्छन् साँच्चिकै रहेछ । उनीहरू प्रेममा फसेकोले नै मैले घरबाट निकालेको थिएँ सवितालाई । निर्मलालाई दशैँमा घर पठाउने नफर्कनु भनेकोले यो षड्यन्त्र गरेको हो । यो षड्यन्त्र हो भन्ने कुरो त बकपत्रबाटै प्रमाणीत भइसकेको छ । बकपत्रमा निर्मलाले भनिन्, “सरले सुरुवाल खोल्न भन्नुभयो पिशाब गरेर आउँछु भनेर म भागेर आएँ ।”

अब यसलाई कसरी बलात्कार उद्योग भन्ने ? बलात्कार गर्नेले त आफै सुरुवाल पेन्टी खोल्ने प्रयत्न गर्छ । देखी जान्ने साक्षीको रूपमा नीरूलाई पेश गरेको थियो । मलाई अगाडि देख्ने बित्तिक्कै उनको बोली लर्वरायो । मैले बलात्कार गर्न खोजेको उनकै आँखाले देखेको हो भनेर सोध्दा उनले जवाफ दिइन, “मैले देखेको होइन । म माथि भान्सामा थिएँ । बहिनीहरूले भनेपछि मात्र थाहा पाएकी हूँ ।” ढाँटेको कुरो काटे पनि मिल्दैन । भएको घटना पो देख्छिन् । हुँदै नभएको घटना कसरी देख्छिन् ?

अर्को सुनी जान्ने साक्षी मध्येमा रामकुमार पहाडी, दिपेन्द्र चौलागाईले त्यो घटना भएको हामीलाई थाहा छैन । नजरराम महर्जन समाजसेवी मान्छे उहाँले त्यसो गर्नु भयो होला भन्नेमा हाम्रो विश्वास छैन भनेर जवाफ दिनुभयो । त्यसपछि अरू पाँच जनालाई साक्षी बकाउनै ल्याइएन । कवितालाई पनि फकाइ फुलाइ अदालतमा हाजिर गराउन ल्याइरहेको थियो । उनको आमालाई पनि मेरो विरुद्ध भडकाउन जाँदा संस्थाका मान्छेसँग झगडा गरिन् र भनिन्, “हाम्रो देवता जस्तो नजरराम सरलाई फसाउन खोज्ने हिँड, उहाँको विरुद्ध बोल्ने होइन उहाँलाई फसाएको भन्छु भन्दा संस्थाका मान्छेहरू कवितालाई नलिइकन ट्याक्सीमा बसेर भाग्यो रे । हाम्रा बच्चाहरूका आमाहरू मलाई भेट्न यहाँ आइरहेका छन् । सबैजना आफ्ना बच्चाहरूको भविष्यप्रति चिन्तित छन् । दुई जनाले गरेर एक सय जना बच्चाहरू साँच्चिकै टुहुरा भए ।

तर बहिनी मलाई एउटा अचम्म के लागेको छ भने मान्छेहरू भन्छन् रे, “मैले नगरेको भए बच्चाहरूले ग¥यो भन्ला र ?” म भन्छु मैले केही गरेकै छैन । म बुढो समाजसेवी मान्छेको बोलीमा विश्वास नगर्ने । ती आलाकाँचा बच्चीहरूले कुन स्वार्थ र कुन परिस्थितिमा यस्तो कुरा ग¥यो भन्नेतिर विचारै गरेको छैन । उनीहरूको कुरामा मात्र विश्वास गर्छन् ।

बहिनी निर्मलाको नरेश बटालासँग प्रेम थियो भन्ने प्रमाण उनको डायरीमा छ त्यस्तै नीरूको पनि दिपक भन्ने केटासँग प्रेम थियो भन्ने सबै प्रमाण घरमा निरजसँग छ । हेरे पनि हुन्छ । त्यसैले मलाई विश्वास छ अबको पेसीमा म छुट्ने छु । तिमी मेरो घरमा गएर तिम्रो भाउजूलाई सम्झाउनु, नरुनु भन्नु । आजलाई यति अरू पछि ।

तिमीलाई धेरै धेरै माया गर्ने दाइ

साभार ः थुनुवाको डायरीबाट

नेकपा एमाले कीर्तिपुर नगर कमिटीको छैठौं नगर अधिवेशन कस्तो होला ?

 नेकपा एमाले कीर्तिपुर नगर कमिटीको छैठौं नगर अधिवेशन कस्तो होला ?

अहिले कीर्तिपुरमा नेकपा एमालेको छैठौं नगर अधिवेशनको खूव चर्चा चलिरहेको छ । २०८१ बैशाख २२ गते एमाले कीर्तिपुर नगर कमिटिको छैठौं अधिवेशन भनेर प्रचार गरिरहेको छ । कसरी छैंठौं अधिवेशन भयो ? कहिले पाँच चोटि अधिवेशन कहाँ कहाँ भयो ? ती अधिवेशनले कसलाई नेतृत्व सुम्पिएको थियो भन्ने जिज्ञासा बढिरहेको छ । नेकपा एमालेको अधिवेशन मात्र प्रचारवाजी हो । सदाझै  यसपाली पनि टिका लगाएर नगर नेतृत्व चयन हुन्छ कि प्रजातान्त्रिक तरिकाले चुनावबाट नेतृत्व चयन हुन्छ ?

नेकपा एमाले कीर्तिपुर नगर कमिटिको अधिवेशनबारे केहि चर्चा गरौं । 

२०५३ साल चैत्र १४ गते कीर्तिपुर नगरपालिका घोषणा भएपछि नेकपा एमाले कीर्तिपुर नगरकमिटी गठन भएको थियो । जसको नगर सचिवमा राजमान महर्जनलाई चुनिएको थियो । उहाँकै नेतृत्वमा २०५४ सालको स्थानीय निकायको चुनाव भयो । हिराकाजी महर्जन प्रमुख, रमेशमान महर्जन उपप्रमुखसहित १९ वटा वडा मध्ये १० वटा वडामा नेकपा एमालेका वडाध्यक्षहरु विजयी भएको थियो । कीर्तिपुर नगरपालिकामा एमालेको बहुमत भएको थियो ।

  नेकपा एमाले विभाजित भएर माले र एमाले हुँदा राजमान महर्जन लगायत कीर्तिपुरका बहुसंख्यक कार्यकर्ता मालेतिर लाग्यो । एमालेका कार्यकर्ताहरुले २०४६ सालको जनआन्दोलनमा घाइते भएका जिउँदो सहिद नामले चिनिएका रामशरण महर्जनलाई सचिव बनायो । यसलाई एमाले कीर्तिपुर नगरकमिटिको दोस्रो अधिवेशन मानिएको थियो । 

२०५६ सालको संसदीय चुनावमा माले र एमालेबाट छुट्टा छुट्टै उम्मेदवार उठायो । जसको फाईदा नेपाली कांग्रेसलाई भयो । संसदीय चुनावमा एमाले र माले नराम्ररी हार भएपछि पुनः पार्टी एकिकरण भयो । पार्टी एकिकरणपछि तेस्रो कार्यकालको लागि सुरेन्द्र मानन्धरलाई सचिव बनायो । धेरै वर्षसम्म सुरेन्द्र मानन्धर सचिव भै काम गर्नु भयो । त्यसपछि चौथो अधिवेशनले विकास महर्जनलाई नेकपा एमाले कीर्तिपुर नगर कमिटीको अध्यक्षमा निर्विरोध निर्वाचित गरियो । जसको नेतृत्वमा २०७४ सालको स्थानीय तहको चुनाव भयो । जसमा नेकपा एमालेका मेयर रमेश महर्जन, उपमेयर सरस्वती खडका लगायत १० वटा वडा मध्ये ७ वटा वडामा विजय प्राप्त ग¥यो । 

प्रतिगमनको कुरालाई लिएर फेरि पार्टी विभाजन भयो । नेकपा एमाले र नेकपा एकीकृत समाजवादी ।  त्यपछि पाँचौ अधिवेशनले राधाकृष्ण बस्नेतलाई अध्यक्ष बनायो । उहाँको पालामा पनि चुनाव नगरी माथिको आदेशमा निर्विरोध निर्वाचित गरियो । उहाँको नेतृत्वमा २०७९ सालको स्थानीय चुनावमा पार्टी सामेल भयो । कीर्तिपुर नगरपालिकाको चुनावमा उम्मेदवार चयन हुँदा कार्यकर्ताको भावना विपरीत नेतृत्वले चयन गरेर पठायो । टिके उम्मेदवार भनेर उम्मेदवार दर्ता गर्ने दिन पार्टी कार्यालयमा बेञ्च फालाफाल समेत भएको थियो ।

२०७९को स्थानीय चुनावमा लज्जाजनक हार भयो । मेयर उपमेयरको त के कुनै पनि वडामा वडाध्यक्षले विजय हासिल गर्न सकेन । यो हुनुमा एक पक्ष राधाकृष्ण बस्नेतलाई अध्यक्ष मान्न तयार नै थिएन । नगर अध्यक्षमा चुनाव नगराईकन माथिल्लो नेतृत्वको इशारामा निर्णय भएको थियो । पहिलोपल्ट कीर्तिपुर डाँडाबाट नगर नेतृत्व डाँडाबाट तलकोले पाएको थियो । उम्मेदवार चयन गर्ने बेलामा पनि कार्यकर्ताको भावना विपरीत उम्मेदवार दिंदा र पार्टीभित्र पनि दुई गुट हुँदा लज्जाजनक हार भएको थियो । 

अहिले राधाकृष्ण बस्नेतको नेतृत्वको नगर कमिटि भंग गरि चिनी काजी श्रेष्ठलाई अधिवेशन संयोजक बनाइएको छ । अर्थात अब छैठौं नगर अधिवेशन चिनी काजी श्रेष्ठको नेतृत्वमा सम्पन्न हुनेछ । यसपालीको नगर अधिवेशनमा पनि परम्परागत रुपमा निर्विरोध अधिवेशन छान्ने प्रवृत्ति चल्दै आइरहेजस्तै टिके प्रथा लागु गर्ने कि प्रजातान्त्रिक तरिकाले चुनावबाट नेतृत्व चयन गर्ने हो ? कार्यकर्ता र मतदाताहरु उत्सुक भएर हेरिरहेका छन । 

अधिकांश कार्यकर्ताको मांग पार्टीमा धेरै समयदेखिको योगदान गरेका, हरेक क्षेत्रमा डासिंग पावर भएको, कीर्तिपुर नगरपालिकामा पूर्ण बहुमत रहेको नेपाली कांग्रेस पार्टीसँग टक्कर लिन सक्ने जनतालाई आकर्षित गर्न सक्ने स्वच्छ छबि भएको व्यक्तिको मांग भैरहेको छ । अहिले छानिने एमाले नगर नेतृत्वले २०८४ को स्थानीय तहको चुनावको नेतृत्व लिनु पर्ने हुन्छ । जसको काँधमा ठूलो जिम्मेवारी आउने छ । सो जिम्मेवारी बहन गर्न सक्ने, समाजसेवामा समर्पित, मतदातालाई आकर्षित गर्न सक्ने क्षमता भएको उम्मेदवारको अपेक्षा राखेका छन । होइन भने एमालेको मिसन ८४ हाती आयो हाती आयो फुस्सा हुन सक्छ । जनता र कार्यकर्ताको भावना विपरीत जाने पार्टीलाई जनताले पाठ सिकाई सकेको छ । 

हिजोको गल्तिलाई सुधारेर प्रायश्चित गर्छ कि घमण्डले फुलेर भ्यागुतोको पेट फुटेझै हुने हो । बेलैमा सचेत हुनु जरुरी छ ।

कीर्तिपुर सन्देश साप्ताहिक अंक ६४१ मा प्रकाशित

श्री विष्णुदेवी मन्दिरको महिमा

 श्री विष्णुदेवी मन्दिरको महिमा

—अघोरी शम्शानेश्वर चण्डी

श्री विष्णुदेवी मन्दिरको गुण र रहस्य बारे साधनात्मक दृष्टिकोणबाट हेर्दा स्वास्थानी कथा प्रशंगमा आधारित छ । सत्ययुगमा जालन्धरलाई मार्नका लागि जालन्धरकी पत्रिव्रता स्त्री बृन्दाको पतिव्रता धर्म नष्ट गर्नु पर्ने भएकोले शिवजीको आज्ञा बमोजिम भगवान विष्णुले जालन्धरको रुप धारण गरी छलकपटपूर्वक जालन्धरको हाउभाउ र स्वभावको नक्कल गरी बृन्दाको पतिब्रता धर्म नष्ट गरी भगवान विष्णुले आफ्नो चतुर्भुज स्वरुपको दर्शन वृन्दालाई देखाउँदा वृन्दाले छल गरेछन भनी रिसले व्याकुल भई, “हे कपटी विष्णु तिमीले कपटपूर्वक मायाले छोपी मेरो सतित्व भंग गरेकाले तिमीलाई म श्राप दिन्छु” भनी वृन्दाले विष्णुलाई ४ वटा श्राप दिइन 

१) तिमीले ढुङ्गा भएर हजारौं वर्ष बिताउनु परोस् भन्दा विष्णु शालिग्राम ढुङ्गा भएर बस्नु प¥यो, 

२) तिमीले घाँस भएर बस्नु परोस भन्दा कुश भएर बस्नु प¥यो, 

३) झार भएर बस्नु परोस् भन्दा तुलसी भएर बस्नु प¥यो र 

४) तिमीले जडवृक्ष भएर बस्नु परोस् भन्दा पीपल भएर बस्नुप¥यो ।

विष्णुदेवी परिसरको १०० वर्षभन्दा अगाडिको तस्वीर

यसरी भगवान विष्णु हजारौं वर्षसम्म वृन्दाबाट श्रापित श्रापबाट आधिकारिक रुपले मुक्त हुन नसकी परव्रम्ह परमात्मा परमेश्वर सदा शिव मुक्तिदाता ॐ परम तत्वाय शिवशक्ति स्वरुपाय नमः शिवायको ध्यान तपस्या हजारौं वर्षसम्म गरिरहँदा कहीं कतैबाट पनि शिवजीको कृपा नभएकाले विष्णु पत्नी विष्णुदेवी, विष्णुलाई वृन्दाको श्रापबाट मुक्त गर्नका लागि क्रोधयुक्त उग्रचण्डी रुप धारण गरी मुक्तिका हर्ताकर्ता मुक्तिदाता उनै सदा शिवको तपस्या गर्न थालिन । यसरी तपस्या गरिरहँदा त्यसबेला यस कीर्तिपुर क्षेत्रका दीकपाल दम्पति विष्णुदेवी माताको सेवामा समर्पित रहन थाले । एवं रितले विष्णुदेवीको ३०० वर्ष ३ महिना ३ दिनको कठोर तिव्रतम तपस्याले जलथल र आकाश तरङगित हुँदा शिवशक्ति स्वरुपका अर्धनारीश्वर शिवतत्व उत्पन्न भई वृन्दाको श्रापबाट श्रापित विष्णुलाई मुक्त गरी विष्णुदेवीलाई इच्छाधिन आकांक्षा पुरा होस भनी आशीर्वाद दिएको प्रसंग प्रमाणित हुन आउँछ । अब तत्कालीन अवस्थाका दीकपाल दम्पतिको प्रसंगमा भन्नुपर्दा विष्णुदेवी शिवतत्वको जप, तप र ध्यानमा समर्पित दीकपाल दम्पति विष्णुदेवीको सेवामा समर्पित भई ३०० वर्ष ३ महिना ३ दिन व्यतित गर्दा परम तेजस्वी भई सकेका थिए । उनीहरुको इच्छा आकांक्षा भनेको अब परमगती प्राप्त गर्नु मात्र थियो ।

विष्णुदेवी मन्दिरको वर्तमान अवस्था

        भगवान विष्णु वृन्दाको श्रापबाट मुक्त भई बैकुण्ठ लोक गईसकेका थिए । यता विष्णुदेवी विष्णुलाई भेट्न आतुर थिइन र त्यही आतुर अवस्थामा विष्णुदेवी माताले दीकपाल दम्पतिलाई सोधिन भने तिमीहरुलाई म के आशिर्वाद दिउँ म तिमीहरुको म प्रतिको श्रद्धा सेवा र समर्पणबाट एकदमै प्रसन्न छु । तिमीहरुले के माग्दछौं, माग, जे माग्दछौं त्यही दिन्छु भन्दा, दीकपाल दम्पति भन्दछन् “माता हामीलाई केही पनि चाहिएको छैन, हामीलाई दिने नै हो भने हजुरको सानिध्य मात्र चाहिएको छ । सदासर्वदा हजुरको सानिध्यतामा हजुरको सेवामा समर्पित हुन सकौं, हाम्रो इच्छा आकांक्षा र अभिलाषा यति मात्र छ माता” भन्दा विष्णुदेवी माता भन्छिन यो सम्भव छैन । यस बाहेक अरु जे माग्दछौं त्यही वरदान दिन म समर्थ छु भन्दा दीकपाल दम्पतिले आफ्नो हठ त्यागेनन् । परिणाम स्वरुप उग्रचण्डी स्वरुप माता विष्णुदेवीले दीकपाल दम्पतिको शिर छेदन गरी तेजो स्वरुपमा विष्णुलोक तिर जाँदै गर्दा बाटैमा यी निरपराध दीकपाल दम्पतिको तेज विष्णुदेवीको तेजमा मिल्न गयो । जब विष्णुदेवी महालक्ष्मी स्वरुपमा विष्णु सामु उपस्थित भइन तवसम्म अन्तरयामी विष्णुलाई उपरोक्त सम्पूर्ण घटनाक्रम थाहा भइसकेको थियो । 

    त्यसैले विष्णुले महालक्ष्मीलाई स्वीकारेनन् र भने “हे देवी तिम्रो हातबाट धेरै ठुलो जघन्य अपराध भएको छ यी निरपराध परमभक्त दीकपाल दम्पतिको वध क्षमागम्य नभएकोले जाउ तिमी अब त्यस मत्र्यलोकमा त्यतिन्जेलसम्म बस्नु पर्ने भछ, जतिन्जेलसम्म तिम्रो मन्दिरमा एक तपोनिष्ठ तपस्वी ब्राम्हाण जोगी आएर रात दिन अघोर मन्त्र पढेर मुक्त गराउने छैन तबसम्म घोर कष्टका साथ मत्र्यमण्डलमा तिम्रो बास हुनेछ” भनी भगवान विष्णुले विष्णुदेवीलाई मत्र्यमण्डलमा बस्न विवश बनाएको प्रसंग पमाणित हुन्छ भने भक्तको इच्छा यसरी भगवानले पुरा गर्दछन भन्ने अर्को प्रसंगको पुष्ट्याई हुन्छ । यसरी विष्णुदेवी माता लज्जा र पश्चातापका साथ मत्र्यमण्डलमा अवतरण भई आफ्ना प्रियतम भक्त दीकपाल दम्पतिको पार्थिव शरीर भनौ वा लाशलाई आपूmले तपस्या गरेको तपस्थलीदेखि अलि पर लगेर नौ टुक्रा दाउरा जम्मा गरी अग्नी उत्पन्न गरी दाहसंस्कार गरेको र दाहसंस्कारबाट अवशेष रहेको अस्तु र भष्म बागमतीमा सेल्याएको हुँदा आजसम्म पनि सोही अनुरुपको संस्कार विद्यमान रहेको प्रसंग प्रमाणित हुन्छ भने म अघोरी श्मशानेश्वर चण्डीको तपस्या पनि श्री विष्णुदेवी मन्दिरमा ३ वर्ष ३ महिना ३ दिन नै भएको कुरा स्मरण गराउन चाहन्छु । अस्तु ...

थुनुवाको डायरि

थुनुवाको डायरि 

२०६७/०७/१३ (३० अक्टोवर २०१०) शनिवार— चौबिसौँ दिन

हिजो छोराले ममी सुत्नु पनि हुत्र, खाना पनि खानुहुत्र भनेको सुनेर मेरो मन साह्रै रोयो । उनको यादले छिनछिनमा मलाई रोऊँ–रोऊँ जस्तो लागेर आयो । तर म रोएर कसले के गर्न सक्छ र ! म रुनु भनेको आपूmले आफैलाई सास्ती दिनु हो । अहिले मलाई केही नहुँदा त कृष्णाको यो हालत छ भने मलाई केही भयो भने झन उनको के हालत हुने होला ? यो जेलमा सबभन्दा नराम्रो रोग टेन्सनमा बस्नु हो । टेन्सनको कुनै औषधी हुँदैन ।

श्रीमतीलाई पत्र मार्फत सम्झाउनु प¥यो भनेर ओम शान्तिमा नगइकन श्रीमतीको नाममा पत्र लेख्न थालेँ ।

प्रिय जीवन संगीनी कृष्णदेवी,

अशेष अनुराग, आँखाभरिको सम्झना, मुटुभरिको माया ।

    हिजो छोरा मलाई भेट्न आउँदा ममीको के हालखवर छ भनेर सोधेको थिएँ । के भनूँ ड्याडी, ममीको हाल बेहाल छ, ममी रातभरि सुत्नुहुत्र, खाना पनि राम्ररी खानुहुत्र, हरेक पल तपाईंको पीर लिइरहनु हुन्छ भन्यो । यो सुनेर मेरो मन खित्र भयो । मलाई पनि रुन मन लाग्यो । बिछ्यौनामा बसेर धेरैबेर रोए“ । रुँदारुँदै मेरो मुखबाट सुँक्कसुँक्क आवाज पनि आयो । सँगै सुतिरहेका साथीहरूले किन रोएको बा, नरुनु भनेर सम्झाए । हाम्रो कोठाका २५ जना वन्दीमध्ये सबैभन्दा जेठो र बुढो मै हूँ । सबैजनाले मलाई बा भनेर सम्मान गर्छन् । हो, रोएर के गर्ने ? तिम्रो हाम्रो हातमा केही पनि छैन । यो विधिको विधान हो । हाम्रो कर्मको फल हो । हाम्रो जीवन एउटा नाटक हो । हामी नाटकका पात्र हौं । त्यसैले रोएर अपशोच मानेर केही हुनेवाला छैन । त्यसैले मन दह्रो बनाएर यो परिस्थितिको सामना गर्नु नै हाम्रो बहादुरीपन हो ।

    कृष्णा, हामी जीवनको गोरेटोमा एउटा रथको दुई पाङ्ग्रा भएर गुडेको ३७ वर्ष भएछ । चखेवाचखेवीजस्तै हामी सँधै सँगै हुन्थ्यौँ । एकले अर्कोको मनको भावना बुझेर दुःख सुख बाँड्थ्यौँ । हाम्रो जीवनमा अनेकौँ उतार–चढाव आए । कति दुःख कष्ट आयो । हामीले मिलेर सामना ग¥यौँ । तिम्रो साथ पाएर मैले सफलता हासिल गरेँ । तिम्रै सम्झनामा, तिम्रै मायाको बलले आज म भद्रवन्दी गृहमा जिउँदो छु । म छिट्टै तिमी कहाँ आउने छु । निराश नहुनु ।

हाम्रा ति विगतका दिनहरू सम्झ । हामीले समस्याहरूसँग कसरी जुध्यौँ । अरूहरूले विवाहपछि पढाइ छाड्छन् । तिम्रो प्रेरणाले मैले पढाइ सुरु गरेँ । काठमाडौंको थानाबहालमा हाम्रो डेरा थियो । म दिनभरि जनसेवा माध्यमिक विद्यालयमा पढाएर आउँंथें । डेरामा पुग्ने बित्तिक्कै तिमीले मलाई खाजा ख्वाउँथ्यौँ । खाजा खाएर त्रिचन्द्र कलेजमा बि.ए.पढ्न जान्थें । कहिलेकहीँ आज कलेज जात्र भन्दा तिमीले मलाई रत्नपार्कसम्म पु¥याउन आउँथ्यौँ । क्याम्पसबाट फर्कंदा रातको १० बजी सकेको हुन्थ्यो । खाना खाएर म पढिरहन्थेँ । तिमीले मेरो पढाइमा कहिल्यै बाधा पु¥याइनौँ । स्वास्नीसँग डेरामा बसेर के पढ्छ ? भनेर गिल्ला गर्नेहरूलाई मैले बि.ए.पास गरेर देखाइ दिएँ । तिमी निरक्षर केटीले डेरामै बसेर नेपाली लेख्न पढ्न सिक्यौँ । तिमी कति मेहनती, परिश्रमी छौँ ।

कृष्णा, मैले तिम्रो एउटा इच्छा पूरा गर्न सकिनँ । तिमीले म शाखा अधिकृत भएको हेर्न चाहन्थ्यौं । त्यसैले मैले थुप्रै ठाउँमा थुप्रै पटक शाखा अधिकृतको परीक्षा दिएँ । कहिल्यै कहीँ पास गर्न सकिनँ । म अयोग्य भएर होइन । म कलेज पढ्दादेखिनै व्यवस्था विरोधी राजनीतिमा लागेका कारण ‘व्यवस्थाप्रति आस्था नभएको’ भत्रे आरोप लागेको रहेछ । म अन्याय, अत्याचार र शोषणको घोर विरोधी त्यसैले जनसेवामा खाइरहेको मास्टर जागिर पनि राजीनामा दिन बाध्य पारे । अनि सानो छोरा लिएर वीरगञ्ज गएको होइन ? त्यहाँ पनि हामीलाई कबुल गरे बमोजिम साहुले तलब नदिएर कति दिन आधा पेटमा गुजार्नु परेको थियो । वीरगञ्ज गएर पनि हामीले कति दुःख झेल्यौँ । तिमीले रातदिन स्वीटर बुनेर खर्च जुटायौँ । मैले बच्चाहरूलाई ट्यूसन पढाएँ । वीरगञ्जको रेशमकोठीमा दाउरा डिपो राखेँ । वीरगंज–जनकपुर चल्ने बसमा पार्टनरशीप गरेँ । मैले केही दिन कन्डक्टरी काम पनि गरेँ । त्यतिबेला मानिसहरूले हामीलाई कति हेला गर्थे । तैपनि हामी अलिकति पनि विचलित भएनौँ । तिम्रो गहना बेचेर हामीले कोइलाको व्यापार ग¥यौँ । तिम्रो माया र सल्लाहले ममा हिम्मत बढ्यो । काम गर्ने जाँगर बढ्यो । त्यसैले व्यापारमा हामी सफल भयौँ । वीरगंञ्जमा घर बनाएँ । जग्गा किनेँ । कीर्तिपुरमा जग्गा किनेर घर बनाएँ । हाम्रो व्यापारको सफलताले हाम्रा साथीभाइहरू, नातेदार र आफन्तले पनि हामीबाट फाइदा लिए ।

कृष्णा, त्यतिबेला तिम्रा आफन्तहरूले तिमीलाई भाग्यमानी मान्दथे । मेरो परिवार र आफन्तहरूले तिमीलाई ‘साक्षात लक्ष्मी’ ठान्थे । त्यस्तो गरीव परिवारमा तिम्रो आगमनले यति सम्पत्र बनायो भन्थे । मलाई पनि हिम्मतदार र मेहेनती भनेर प्रशंसा गर्थे । तिमीजस्तो जीवन साथी पाएर म पनि खुशी थिएँ । तिमी सुन्दरी, चिटिक्क परेकी, तिम्रा ती ठूलाठूला गाजलु आँखाहरू, पिडौलासम्म पुग्ने तिम्रा ती निख्खर कालो बाक्लो लामो कपाल र बान्की परेको जिउडाल हेरेर मेरा साथीहरूले ईष्र्या गर्थे ।

कृष्णा, तिमी कति हिम्मतदार महिला हौ । आज म आपूmले नगरेको अपराधमा आरोपित भएर जेल पर्ने बित्तिक्कै तिमी किन निराश भयौँ ? किन हतोत्साही भयौँ ? म मरेको छैन । अहिलेसम्म बाँचेकै छु । जीवितै म जेलबाट फर्किन्छु । म अपराधी होइन । मलाई आरोपमात्र लगाइएको हो । मेरो मुद्दाको फैसला भएको छैन । त्यसैले म कैदी होइन । थुनुवा मात्र हुँ । तिमीले ठानेकी हौली जेलमा मैले कति दुःख पाइरहेको होला भनेर । हामीले बाहिर बसेर सोचे जस्तो यहाँ केही तकलिफ छैन । मलाई त लाग्छ म वृद्धाश्रममा बसिरहेको छु । यहाँ समयमा खाना खान पाइरहेको छु । मन्सुली चामलको भात, दुई थरी तरकारी र गोलभेडाको अचार खान पाइरहेको छु । मैले एक पैसा तिर्नु पर्दैन । आपूmले खाना खाएको थालसम्म पनि पखाल्नु पर्दैन । विहान छ बजेदेखि साँझ पाँच बजेसम्म पैसा तिरेर चिया, कफि खान पाइन्छ । विहान ९ बजेदेखि ११ बजेसम्म र साँझ ५ बजेदेखि ७ बजेसम्म भात खाइसक्नुपर्छ । बेलुका ९.३० बजेसम्म बिछ्यौनामा जानुपर्छ । हल्ला गर्न पाईंदैन ।

म विहान सबेरै उठेर नित्यकर्म गर्छु । यहिँ खेलकुद ग्राउण्डमा मर्निंग वाक गर्छु । ६ः३० बजे होटलमा गएर बिना चिनीको दूधवाला चिया, अण्डा वा विस्कुट लिएर खान्छु । त्यसपछि ओम शान्ति हलमा गएर ध्यान बस्छु । प्रवचन सुन्छु । ८ बजे फिल्टरको खाने पानी थाप्छु । त्यसपछि एकछिन घाम ताप्छु । फेरि एक कप चिया पिएर आफ्नो बेडमा आउँछु । अनि चिठ्ठि लेख्नु परे लेख्छु नभए डायरी लेख्ने गर्छु । डायरी लेख्न सिध्याएर कहानी लेख्छु । १० बजे डायविटिजको औषधी खान्छु । आधा घण्टा बाहिर घुम्छु । १०ः३० बजे खाना खान्छु । एकछिन घाम ताप्छु । अनि पुस्तकालयमा गएर पत्रिका पढ्छु । त्यसपछि मलाई भेटघाट गर्न आउनेहरूसँग भेट्दा भेट्दै दुई तीन बज्छ । मलाई भेट्न आउनेहरू मध्ये कसैले मासु चिउरा, कसैले फलपूmल, कसैले सुगर फ्री विस्कुट ल्याएको हुन्छ । त्यही खाजाको रूपमा खान्छु । यहाँ भित्र होटलमा पनि कहिले छ्वय्ला, कहिले बफ चिल्ली, कहिले तास, कहिले ममः बनाएको हुन्छ । चार बजेदेखि ६ बजेसम्म साथीहरूसँग गफ गर्दै बित्छ । ६ बजे औषधी खाएर ६ः३० बजे खाना खान्छु । एकछिन यताउता घुमेर ७ बजे ओम शान्ति हलमा गएर ध्यान बस्छु । टी.भी. मा शिवानीको प्रवचन सुन्छु । त्यसपछि बेडमा आएर सुत्छु ।

कृष्णा, यसरी मेरो दिन आरामले बितिरहेको छ । यहाँ मेरो कोठाको नाईके, सहनाईके, भाइनाईकेहरू हाम्रा छोरा भन्दा कम उमेरका छन् । साहै्र राम्रा मान्छेहरू छन् । उनीहरूमध्ये कसैले मलाई बा भन्छन्, कसैले अंकल भन्छन् । उनीहरूको व्यवहार हेर्दा साहै्र माया लाग्छ । त्यसैले कृष्ण जेलमा परेकाहरू सबै खराव मान्छे होइनन् । बदमाश छैनन् । सबैको हृदयमा भगवान छन् । कोही मजस्तै फसाइएका छन् । कोही परिवन्दले जेल परेका छन् । अरूले भने वमोजिम नेपालको जेलहरूमा सबैभन्दा राम्रो र व्यवस्थित जेल यही नै हो ।

कृष्ण, तिमी हरेश नखाउ । हिम्मत नहार । तिमी आपूm जवान छ“दाको विगत सम्झ त । छोरा ५ वर्षको थियो होला । तिमी जवान थियौँ । म जवान थिए“ । कामको सिलसिलामा त्यतिबेला महिनाको १५ दिन म वीरगंजबाट बाहिरै हुन्थेँ ।  तिमी र छोरामात्र वीरगञ्जमा हुन्थ्यौँ । त्यतिबेला तिमीलाई छाडेर जान म हिचकिचाउ“थेँ । तिमी मलाई ढाडस दिएर भन्थ्यौँ,“धन्दा मान्नु पर्दैन, जहाँ जानु पर्ने हो जानु, मेरो चिन्ता नलिनु । मेरो सुरक्षा म आफै गर्न सक्छु । म कसैको कोठामा जात्र । मेरो कोठामा पसेर कसैले केही गर्न खोजे अगाडि जे हतियार छ त्यसैले हानिदिन्छु ।’

अनि तिम्रो हिम्मत देखेर म उत्साहित हुन्थेँ । निर्धक्क भएर आफ्नो काममा लाग्थेँ । हामीले सफलता पनि पायौँ । कृष्णा, त्यतिबेला तिमीसँग सानो छोरा बाहेक वीरगञ्जमा आफ्नो भत्रे कोही पनि थिएन । आज हामी आपूm जन्मेको ठाउँ, कीर्तिपुरमा बसिरहेका छौं । जहाँ हाम्रो आफन्त, नातेदार, साथीहरू सबैजना छन् । सबभन्दा ठूलो कुरा त आज तिमीसँग जवान छोरा–बुहारी र नाती छन् । हिजो मैले कमाउन नसक्दा हाम्रो घरको चुल्हो बल्दैनथ्यो । आज हाम्रो घरको स्थिति त्यो छैन । मैले कमाउन नसक्दैमा हाम्रो घरको चुल्हो नबल्ने होइन । विगत आठ वर्षदेखि कमाउन छाडेर समाजसेवामा लागिरहेको छु । तैपनि हामी भोकै छैनौँ । अहिले हाम्रो जीवनमा अभाव भनेको हामी सँगै बस्न नपाएको मात्र त हो नि ।

मेरो जीवनरूपी रथको पाङ्ग्रा, मेरो जीवनको प्रकाश, मेरो हिम्मतको बलियो खम्बा कृष्णा ! तिमी नरुनु । तिमी रोएको भत्रे मात्र सुन्दा आज मलाई यत्रो पीडा भयो । साँच्चीकै तिमीलाई केही भयो भने म त जिउँदै मर्छु । शायद हृदयाघात भएर म जेलमै मर्छु होला । त्यतिबेला छोराको कत्रो विजोग हुन्छ ।

त्यसैले मेरी प्यारी कृष्णा ! तिमीले मलाई जिउने साहस, प्रेरणा र हिम्मत देऊ । यो एकहप्ता भित्रमा मलाई भेट्न आउनु । म तिम्रो प्रतिक्षामा छु ।

तिम्रो जीवन साथी

सिद्धिपुर थसिका पोखरीहरू

 सिद्धिपुर थसिका पोखरीहरू

नन्द बहादुर महर्जन

हाल क्यानाडा

साधारण भाषामा पुखू पोखरी भन्नाले कुनै एउटा खाल्डोठाउँमा पानी जम्मा भएर बसेको ठाउँलाई हामि पुखू भनेर  बुझ्छौ र बुझिन्छौ, यो दुई प्रकारका हुन्छन्,

प्राकृतिक पुखू ः– 

जस्तै तालहरू 

मानव निर्मित  पुखु  

हाम्रा आग्रजहरूले प्राचिन समयमा मानब बस्ति विस्तार गरिसकेपछी मानब बस्ति वरिपरी मानबिय जीबनलाई नभई नहुने पानीको आवश्यकतालाई परिपूर्ति गर्न समुदाय भित्र सुख्खायाममा पानीको आवश्यकतालाई परिपूर्तिका लागि अत्याधिक जैविक विविधताको मौलिक रूपमा प्राकृतिक आकासे पानीलाई संचय गरेर उपयोगमा ल्याउने उद्देश्यका साथ पोखरीहरू निर्माण गरेको देखिन्छ । साथै आफ्नो नाम, धर्म कृति र पुण्य कमाउनका लागि सबैजना मिलेर पानी पोखरी निर्माण गर्ने गरिन्थ्यो । जसलाई हामीले मानबले बनाएको पुखूको रूपमा लिन सकिन्छ । जुन कार्यको परम्परा मल्लकालीन शासन भन्दा पहिलेबाट नै सुरू भएको तथ्य धार्मिक तथा ऐतिहासिक शिलाभिलेख र ग्रन्थहरूमा उल्लेख भएको पाइन्छ । नेपालमण्डलाका प्राचिन नेवा बस्तिहरूमा हामीले यस्ता थुप्रै पोखरीहरू आज पनि देख्न सकिन्छौ । पहिले पहिले रसाएको जमिन, आकाशे पानीको भण्डारण र कुलोको पानी संकलन गर्ने गरिन्थ्यो । संकलित पानीको गाउँभरि प्रचुर मात्रामा सदुपयोग पनि गरिन्थ्यो । पुर्खाहरूले बस्ति विकास संगसंगै कृषि सिचाई गर्नको लागि, मानब बस्तीमा आगलागी भयो भने सक्दो छीटो आगोलाई निभाउनको लागि, अनि पशु स्याहारसुसार गर्नको लागि पहिलादेखि नै पोखरीको उपयोग गर्दै आइरहेका थिए भने बस्तीमा भन्दा माथिको कृषियोग्य जमिनमा सिंचाई गर्न गाउँ (देश)मा  देय् धः (राजकुलो) बनाएको छ, र त्यही देधःबाट पोखरीहरूमा पानी भर्ने गरिन्थ्यो । जुन समयमा हाम्रा अग्रजहरू व्यक्तिगत स्वार्थलाई छोडेर सामाजिक कार्य र कल्याणकारी कार्यहरूमा धरै अग्रसरता रहेको हामी देख्न सक्छौ जसको फलस्वरूप हरेक नेवा बस्ति बस्तीमा पुखुः पौवा, पाटी, सत्तल, ईनार, ब्वंगा, लोंह हिटी देब देबालय, चिभा, चैत्य र धर्म धातुहरूले देश (गाउँ)को अमुल्य सभ्यता र संस्कृतिको धरोहर बनेर आजसम्म  गौरबका साथ उभिरहेको छ ।

      प्रचीन समयका यस्ता  पुखुः पौवा, पाटी, सत्तल, ईनार, ब्वंगा, हिटी देब देबालय, चिभा, चैत्य र धर्म धातुहरू यस सिद्धिपुर थसिमा पनि कमि छैनन । यहाँको धार्मिक  सभ्यता र संस्कृतिक धरोहरहरू यस देश (गाउँ )मा पनि एउटा खुला संग्राहलयको रूपमा हरेक टोल टोलमा, गल्लि गल्लि, बहा अनि ननीहरूमा बडो गौरबका साथ उभिरहेको आज सम्म पनि हेर्न र देख्न सकिन्छौ । सिद्धिपुर थसीमा लिखित शिलाभिलेखहरूमा भेटाउन नसके पनि आज भन्दा ३० देखि ४० वर्ष अघि सात वटा भन्दा बढी पोखरीहरू रहेको कुरा हाम्रा अग्रजहरूको मुखारसबाट सुन्ने गरेका छौं । ति पोखरीहरू मानब जीबनकोलागी मात्र नभई चराचुरुङ्गी, पुतली, उभयचर घस्रने प्राणि, जल बनस्पति किरा–फट्यांग्राहरूको समेत साझा घर थियो । तर बदलिँदो समय, समाज र नयाँ सोचले आज ति पोखरीहरू (घर) उजाडिएको छ ठुलठुला बाटो, बडेमानका घरहरू भू–उपयोगिता नीतिमा परिबर्तन र मूर्खतापूर्ण मानबिय अतिक्रमणले धेरै पोखरीहरू धरापमा पर्दै गए जुन पुखूहरू केहि हामीले  देख्ने अवसर पाएं भने केहि पुखूहरू देख्ने अवसर हामीले गुमाईसकेका छौं भन्दा  केहि फरक नपर्ला । ति सबै पुखूहरूको नाम लिनु पर्दा हामीले सुन्दै आइरहेका नामहरूमा १.खाःपुखु २.न्हू पुखु ३.खाशी पुखु ४. भिन्द्यो पुखु ५.फोंगा पुखु ६.गणेद्यः पुखु ७.धंसली (राजामति )पुखु  र ८.सति पुखु रहेका छन । 

समयको माग अनि बिकाशको क्रममा अतीतका ति गौरबमय सम्पदा र संस्कृतिको महत्व र सहि ज्ञानको अभावका कारणले गर्दा बिकाशको नाममा हाम्रा सम्पदाहरू क्रमबद्ध रूपमा बिनाश हुँदै गईरहेका छन् जसमा यी पुखु पनि अछुतु भने  छैनन् । आजसम्म आउँदा हामीले ४ वटा पोखरीको पनि पाएका छौ पुरिसकेका ति पुखूहरूको नाम लिनु पर्दा सर्बप्रथम त द्यः ननिमा अवस्थित वडा भबनको ठिक्क अगाडीको खाःपुखू– खा ः भनेको नेपालीमा शिसा र पुखु भनेको पोखरी हो । एक समय थियो पोखरीको पानी स्वच्छ र सफा थियो र मानिसहरू आफ्नो अनुहार सजिलैसंग देख्न सक्थे त्यसैले  खाःपुखु नाम राखिएको हुन् सक्ने स्थानीयवासीहरूले बुझाइ छ । पछिका  समय  ढलको पानी र पानीले बगाएर ल्याएको फोहर थुपरेर फोहरको दुन्गुर बनेको थियो ।  सिद्धिपुर थसिको मुटुमै यस्तो फोहरको दुन्गुर देख्नु धरै अशोभनीय देखेकोले सिद्धिपुर स्पोर्ट्स क्लबले कहिले सुन्दर बगैचा त कहिले टेबल टेनिसको कोर्ट बनाएर त्यहाँको फोहरलाई हटाउन अथक प्रयासहरू गरेका थिए । ति बिगतका दिनहरू पनि हामिले सुनेका र देखेका छौ, अन्तत अहिले ताहाः फल्चा निर्माण गरिएको छ, भनिन्छ भोजको लागि तःखा (मासुको थलथले) बनाउदा यो पुखूको पानी हाल्यो भने एकदम राम्रो मिठो हरियो देखिनथ्यो रे, एक समय थियो त्यही पुखूमा बच्चाहरूको आँखा पाक्यो भने मुख धुन त्यहाँ ल्याईन्छ र प्रायः जसो निको पनि हुने गरिन्थ्यो रे भने कुरा हामी सुन्छौ ।

खासी पुखु ः—  

यो पुखुको बारेमा दुइमत देखिन्छ, यो पुखुको नाम सुनेको छैन भने पनि उतिकै छ सुनेको छु भने पनि उतिकै छ तर अहिले यसलाई पुस्टि गर्ने कुनै आधिकारिक प्रमाणहरू भने कसै संग छैन ।

धंसली पुखु (राजामति पुखु)ः— 

रामढोका टोलमा अवस्थित पोथ गुठीसंगै जोडिएको यो पुखु धेरै समयसम्म बिना पानी यतिकै बेवारिसे अवस्थामा रहिरहेकोले  स्थानीय वासिन्दाको लागि पिउने पानीको सहज होस् भनेर पानी ट्यांकी बनाइएको थियो ।

गणेद्यःपुखु (मिखाःस्या पुखु)ः—  

यंगल टोलमा रहेको गणेद्यः पुखु जहाँ एक समयमा गाउँका बच्चाहरू अईसा चालः धासा बिहान सबेरै नुहाईदिन र मुख धुलाउन ल्याउने गरिन्थ्यो रे, यति गरिसकेपछि बच्चालाई निको हुने गरिन्थ्यो भन्ने सुनिन्छ । त्यही पुखुमा आज भन्दा ४० देखि ४५ बर्ष अघि नयाँ पिंढीहरूलाई ज्ञानगुणका कुराहरू सिकाउनको लागि एउटा पुस्तकालयको अपरिहार्य भएको निष्कर्ष निकाली स्थानियावासिहरूको सहकार्यमा, गंगाराम महर्जनको अध्यक्षतामा भबन बनाउन सार्बजनिक जग्गा नभएकोले पुखुमाथि भबन निर्माण गरि “जन जीवित पुस्तकालय” स्थापना गरिएको थियो । त्यसको केहि समयपछी सोहि भबनमा एक तल्ला थपी कहिले परोपकार गुठी त कहिले रेडक्रस सोसाइटीको कार्यालय बनाईएको थियो । हाल रेडक्रसको कार्यालय राखिएको छ । 

आज सम्म अस्तित्वमा रहेका पुखुहरू तल उल्लेख गर्न गइरहेको छु ः—

१) न्हू पुखू ः— मन्दिरै मन्दिर अनि देबीदेवताहरूको संगमस्थलको रूपमा चिनिदै आएको द्यः ननिमा अवस्थित अति महत्वपूर्ण ऐतिहासिक मानिएको पुखू हो न्हू पुखू, श्रीपन्चमिको दिन थसिकै जेठो गुठी तः गुठीको गाँसी आजुको भोजको लागि न्हू पुखुको पानी लगेर चोख्याईसके पछी मात्र भोजको सुरुवात हुने गर्छ । म सानो छंदा यो पोखरी  वरिपरी पर्खाल लगाएको थियो  र पोखरीभित्र छिर्नको लागि बिचमा एउटा ढोका राखिएको थियो भने एकतर्फ राम्रोसंग लामो लामो ढुंगाहरू औछ्याइएको थियो । समय समयमा सरसफाई पनि गरिन्थ्यो यस्तै एक पाली पुखू सफाइको क्रममा धौ बन्जा भजोको जेठो छोरा परन महर्जनले गणेशको मुर्ति भेताईएको थियो । 

जुन मुर्तिलाई द्यःनानिकै गणेश मन्दिर भित्र रहेको मुर्ति संगै प्रतिस्थापन गरिएको थियो जसले गर्दा गणेशको मन्दिर भित्र दुई वटा गणेशको मुर्तिहरू हामि देख्न सकिन्छौ र जसलाई आजसम्म पनि पुजा गर्दै आइरहेकाछौ । बिभिन्न कालखण्डमा बिभिन्न स्वरूप परिबर्तन गरिसकेको यो पुखुले गएको २०७७ साल कार्तिक ३० गते देखि फेरी नयाँ स्वरूपमा फेरिएको छ, जहाँ मौलिकता र कलात्मक झल्कने गरि नौ धाराको निर्माण संगै दुर्गा भवानीको नौ अवतारको मुर्ति र गणेश भगवानको मुर्तिको  स्थापना कार्य सम्पन्न गरि वडा अध्क्षय श्री वासु देव महर्जनले उद्घाटन गर्नु भएको थियो । जसले गर्दा आज त्यो पुखू द्यः ननिको एक आकर्षकको केन्द्र  बन्न पुगेको छ ।  

२) फोंगा पुखूः— यो पुखुको पानी सधै (ल फों ःफों गाना च्वनेगु  गाः जुया फों + गा = फोंगा पुखु धया तगु ख) फोका फोका आइरहने भएर यस पुखुको नाम फोंगा पुखु भनिएको भनिन्छ र त्यही पुखुको नाम पÞmोंःगा, हुदै हुदै फोंन्गा टोल नामाकरण हुन् गएको पनि मानिन्छ  जसलाई  २०६३ साल फागुन १२ गते सिद्धिपुर शान्ति तथा बिकाश केन्द्रले पुखूलाई पुनः निर्मण गरि पुखूको बिचमा शान्तिको अग्रदुत दिपंकर बुद्धको प्रतिमा प्रतिस्थापन गरिएको थियो । 

३) भिन्द्यो पुखू ः— पिन ननि टोलको भिन्द्यः मन्दिर संगैको पुखूलाई भिन्द्यः पुखू भनिन्छ ।

४) सति पुखू ः– हथं सीमाको बाट र धसी, यंगल दोबाटो निस्किना साथ सानो चिटिक्क परेको पुखु नै सति पुखु हो जस्को बिच भागमा महादेव पार्वतीको मुर्ति प्रतिस्थापन गरिएको छ । बास्तबमा यो यति सानो पुखू थिएंन दुई तर्फ बाटो अनि दुई तर्फ घरहरूले घेरिएको ठुलो पुखु नै थियो, धेरै समयसम्म यो ठुलो पुखू फोहर दुर्गन्ध अनि 

बेवारिस अवस्थाबाट गुज्रिरहेको थियो, पुखु भित्रको फोहर र गन्धले स्थानीयवासीहरूको  स्वास्थ्यमा  प्रत्यक्ष असर पर्ने र गाउँ ठाउँको अशोभनीय भएको कारणले सिद्धिपुर उपभोक्ता समितिले बिक्रम सम्बत  २०६१ मा सबैलाई चाहिने बाटो अलि फराकिलो गरेर  यसको पूर्णनिर्माण गरि पुखुको पछाडिको एक ठाउँमा महादेवको मुर्ति प्रतिस्थापन गरिएको थियो ।

यसरी नै अबका दिनहरूमा पनि हाम्रा पुर्खाहरूले निर्माण गरेर गएका यस्ता सम्पदाहरूलाई संरक्षण गर्ने जिम्मेवारी हाम्रो हो, र सम्पदाहरूलाई सरंक्षण गरेर हामीले हाम्रो नयाँ पुस्ताहरूलाई  हस्तान्तरण गर्ने काम र  कर्तब्य पनि हाम्रै  हो ।

wednes day 7 Chaitra 2080

विश्व सिमसार दिवस –२०२४ को उपलक्ष्यमा टौदह महत्व र संरक्षण विषयक अन्तक्र्रियात्मक छलफल सम्पन्न

 विश्व सिमसार दिवस –२०२४ को उपलक्ष्यमा टौदह महत्व र संरक्षण विषयक अन्तक्र्रियात्मक छलफल सम्पन्न

विश्व वातावरण दिवस २०२४ को उपलक्ष्यमा कीर्तिपुर नगरपालिकाले फागुण १४ गते टौदह बैंक्वेटमा एक कार्यक्रम गरी मनाईयो । वडा नं.६ का वडाध्यक्ष खिरमान सिंह वस्नेतको सभापतित्वमा भएको उक्त कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि कीर्तिपुर न.पाका उपमेयर शुभलक्ष्मी शाक्य हुनुहुन्थ्यो ।

कीर्तिपुर नगरपालिका पर्यटन शाखा प्रमुख अनुज प्रधानले स्वागत मन्तव्यको साथै कार्यक्रमको बारे जानकारी दिनुभयो । यस कार्यक्रमले सिमसार क्षेत्रमा रहेका वा आगन्तुक जीवजन्तु र वनस्पतिका प्रजातिको संरक्षण गर्न सम्बद्ध निकायहरु बीच आवश्यक सूचना आदान-प्रदान, समन्वय र साझेदारीका उपायहरु अवलम्बन गरिनेछ । रैथाने जीवजन्तु तथा वनस्पतिहरुका प्रजातिलाई विस्थापित वा विनाश गर्ने वा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा छिटो बिस्तार हुने बाह्य मिचाहा प्रजाति र अन्य हानिकारक जीवाणुहरुको प्रभावकारी नियन्त्रण गरिनेछ । उहाँले सिमसार क्षेत्रको संरक्षण तथा सम्बर्धन गरिनुपर्ने प्रयासहरु बारे जानकारी दिनुभयो ( तिनै तहको सरकार बीच अधिकतम समन्वय, कार्यगत एकता तथा जिम्मेवारी बोध हुन जरुरी, स्थानीय तथा प्रादेशिक तहमा संचालित कार्यक्रमहरुको नियमित अनुगमन हुन जरुरी देखिन्छ, कुनै पनि तहको सरकारले आफ्नो कार्यक्रमहरु गर्दा बिषयगत समूह तह विशेषज्ञहरुलाई अनिवार्य समावेश गरिनु पर्ने, सिमसार क्षेत्रको क्षेत्रअधिकार धेरै मन्त्रालयहरुसंग जोडिएको हुँदा कार्यक्रम गर्दा स्थानीय सरकारले अन्तर मन्त्रालयहरु संग समन्वय गरिनुपर्ने बताउनु भयो ।

बर्ड कन्जरभेशन संस्थाका आरती नेपालले टौदह पोखरीमा आउने चराहरुको प्रकारको सन २०१४ देखि सन् २०२१ सम्म अध्ययन गर्दा क्रमशः कमी हुँदै गएको एक तालिकाबाट देखाउनु भयो । सन् २०१४ मा २८ प्रकारका चराहरु आउँथ्यो भने सन् २०२१ सम्म जम्मा १७ प्रजातिका चराहरु मात्र आएका छन । टौदहमा चराहरु आउन कमी हुनुका कारणमा उहाँका अनुसार टौदहमा चराहरु बस्ने बातावरण नभएको, खानाको पनि कमि, टौदह पोखरी वरिपरि बढेका रेष्ट्रराँहरुले ठूलठूलो स्वरमा म्युजिक बजाउनाले चराहरुको कानमा असर पर्ने भएकोले चराहरुलाई सास्ती भएको छ । त्यस्तै टौदह क्षेत्रमा झिलिमिली बतीका कारण पनि चराहरु आउन कमी भएको बताउनु भयो । चराहरुलाई टौदहमा आउन आकर्षित गराउन ठूलठूलो स्वरले म्यूजिक बजाउन नियन्त्रण गर्नु पर्छ, झिलमिल बत्तीलाई पनि नियन्त्रण गर्नुपर्ने, माछाहरु बाहिरबाट छोड्न ल्याउनेलाई नियन्त्रण गरी स्थानीय माछालाईनै प्राथमिकता दिनु पर्ने, पोखरीको वरिपरि रुखहरु रोप्नु पर्छ, जहाँ चराहरुले गुँड बनाएर बच्चा कोरल्न सकोस । विजय डंगोल, श्रीकृष्ण भारती, राम आचार्य, विकास विक्रम राना,  नन्दलाल महर्जन, रमेश नोपाल, चन्दा नेपाल, लगायतले छलफलमा भाग लिएका थिए ।

प्रमुख अतिथिको आशनबाट की.न.पा.का उपमेयर शुभलक्ष्मी शाक्य ‘सुनिता’ले मन्तव्य राख्नेक्रममा भन्नुभयो , “यो कार्यक्रम हामीले गत वर्ष पनि गरेका थियौ । यो वर्ष अलिकति ढिलो भयो । यो कार्यक्रम त्यतिबेला हामीले बिहान गरेका थियौ । यो पाली बेलुका गर्दा अझै उपस्थिति प्रभावकारी जस्तो 

लाग्यो । त्यो बेला पनि हामीले यहाँ वरिपरिको संघसंस्था, होटल व्यवसायी, पर्यटन व्यवसायमा लागि राख्नु भएका साथिहरुलाई निमन्त्रणा गरेका थियौ । त्यतिबेला उहाँहरुको उपस्थिति न्यून नै थियो । अहिले कर्कोटक नागराज नागरानीको संरक्षणका लागि टौदह व्यवस्थापन समितिमा जो हुनुहुन्छ उहाँहरू लगायत अरु साथिहरु, महिला समूहदेखि लिएर सबै आजको कार्यक्रममा उपस्थिति हुनुभयो । जुन उद्देश्यले हामीले यो कार्यक्रम राखेका थियौ । यो भनेको यही वरपर बस्ने, व्यवसाय गर्ने, आफ्ना सामाजिक काममा अगाडि बढ्ने ३ जना दाईहरुले पनि आफ्नो कुरा राखिसक्नु भएको छ । उहाँहरुले अझ मुख्य गरि बुझ्नुपर्ने र आगामी दिनहरुमा यसलाई संरक्षण गर्न कसरी अगाडि बढ्छौ भन्ने 
कुरा आज हुनुपर्छ जस्तो लाग्छ । यो विषयमा कुरा गरिरहँदा टौदहको अवस्था यहाँको जलचरको अवस्था पहिला कस्तो थियो र अहिले कस्तो छ भन्ने हामीमा अवगत नै छ । पहिलाको जुन प्राकृतिक अवस्थामा थियो त्यो अहिले अलिकति सम्भव छैन । किनभने अहिले हरेक अवस्थामा आर्थिक पाटोसंग पनि जोडेर हेर्दाखेरि यदि यहाँ पहिला जस्तै वातावरण हुने थियो भने यो चराहरु जलचरलाई एकदम राम्रो वातावरण बन्ने थियो । यो टौदह एक हिसाबले सुनको थाली नै हो । यसलाई अब यही थालीका रुपमा मात्रै राखिराख्ने कि आयआर्जनको हिसाबले पनि अगाडि बढ्ने कि भन्ने कुरा पनि आउँछ । एक हिसाबले जुन सिमसार क्षेत्रको नम्स् अनुसारले यसलाई यथावत राखेर हामीले यहाँका पर्यटक प्रवद्र्धन गर्न सकेको भए अझ राम्रो हुनेथियो । तर यहाँ अरु होटल व्यवसायीहरु अलि फस्टाईरहेको हामीले  देखिरहेका छौ । अब यो बाहेकको काम गर्ने भन्दा पनि अझै यसलाई टाढाबाट आउने चराहरु, माछाहरु संरक्षण गरेर संख्या बढाउनको लागि धेरै प्रजातिका चराहरुलाई डिजिट गराउने वातावरण कसरी बनाउने भन्ने तर्फ अब जानुपर्छ जस्तो लाग्छ । यसको लागि नगरपालिकामा पनि नीति नियम त छ तर स्थानियको हिसाबले हामीले वा जनप्रतिनिधिको हिसाबले कडा गर्न पो सकेको छैन कि जस्तो लाग्छ । स्थानियलाई सहज बनाउने कुरामा लाग्दा प्राकृतिक रुपमा जुन हुनपर्ने हो त्यसमा केही कमीकमजोरी आईरहेको हामीले पाईरहेका छौ । अहिले पनि हाम्रै ४ वडाका दाजुभाइको चैत्र १ गते भंगेरा दिवस मनाउने भनेर एउटा प्रोपजल नगरपालिकामा आईरहेको छ । यसमा सहयोग हामीले अवस्य गर्छाैं पनि होला । यसको लागि हाम्रै घर वरिपरि पनि सानो जातका चराहरु भंगेराहरुको कमी आईरहेको हामीले पाईरहेका छौं । किनभने धेरै खेती योग्य जमिनमा घरहरु बनिसकेको र घरहरु बनाउदा पनि भंगेरा बस्ने प्वालहरु राखेका छैनौ त्यो हामीमा सचेतना छैन । त्यहीकारण हामीले घर बनाउदा नक्शा पास गर्दा नै भंगेरा बस्ने प्वाल आवश्यक छ भनेर राखेका छौं । दुईटा रुख रोप्ने प्रावधान पनि छ । त्यसैले अबका दिनहरुमा निर्माण सम्पन्न गर्दा यो हेरेर मात्र दिनुपर्छ । हामी अलि कडा नै हुनपर्छ कि जस्तो मलाई लाग्छ । अर्को कुरा हामीले प्रत्येक वर्ष वृक्षरोपण पनि वडा, नगर, संघसंस्थाले गरिरहेको हुन्छौं । तर त्यो विरुवाहरु पनि चरामैत्री छ कि छैन भन्ने कुरामा अलिकति हामीले विचार गर्नुपर्छ कि जस्तो पनि मलाई लाग्छ हामीले सौन्दर्यकरण गर्नको लागि फूल फुल्ने जातको विरुवा रोप्छौ । तर मैले बुझेको कुरा वनजंगलसंग सम्बन्धित व्यक्तिसंग बुझ्दा त्यो रुखमा चराहरुले गुँड नबनाउने रहेछ । हेर्दा राम्रो हरियो फूल फुल्ने देखिने तर त्यसमा चराहरु बस्दै नबिसिने रहेछ । त्यहीकारणले अबका दिनमा वृक्षारोपण गर्दा चराहरुलाई आहार र बास हुने खालको विरुवाहरु छनोट गरि रोप्नुपर्छ कि जस्तो लाग्छ । अर्काे कुरा तथ्यांकले सिमलको रुखमा मात्र चील बस्ने रहेछ । त्यसैले सिमलको रुख कम भएको कारण चील पनि कम भएको रहेछ भन्ने बुझ्नमा आएको छ । यो संसार जैविक विविधता (भ्अय कथकतझ)का कारण चलिरहेको हुन्छ त्यो भएन भने जिवनयापन मै कमी हुन्छ । मानव जीवनमै असर पर्दछ । त्यो कारणले जुन संरक्षणको कुरा छ चराहरु माछाहरुको संरक्षण तर्फ हामी एकदमै लाग्नुपर्छ । हुन त आज एकदिन मात्र यो सिमसार दिवस मानेर  यसको औचित्य रहदैन । भोली बजेट निर्माणदेखि लिएर कार्यक्रम गर्दा खेरि कार्य योजना र बजेट विनियोजित गर्दा वृक्षारोपण लागि हामीले ध्यान दिएमा मात्र कार्यक्रम गरेको सार्थकता हुन्छ जस्तो मलाई लाग्छ । आगामी वर्षमा पनि चराहरुलाई आउने वातावरण बनाएर अन्य प्रजातीका चराहरु आउने वातावरण बनोस । मनोरञ्जन र खानपानको लागि मात्र आउने नभएर अध्ययनका लागि पनि विद्यार्थीहरु आउने वातावरण बनाउनका लागि नगरपालिकाबाट पनि समन्वय गरेर काम गर्नका लागि सधै साथमा छौं । सभापतिको आशनबाट कार्यक्रम समाप्त गर्दै वडाध्यक्ष खिरमान सिंह बस्नेतले टौदहलाई महत्व दिएर यो कार्यक्रम टौदहमा गरेकोमा सबैलाई धन्यवाद दिंदै अहिले यहाँ उठेका सल्लाह सुझावहरु मनन गरी सचेतना फैलाएर टौदहको धार्मिक तथा पाकृतिक संरक्षण गर्ने अठोट जनाउँदै कार्यक्रम समाप्त  गनुभयो ।

28/02/2024