अहिले देखिएको सहकारी समस्या बारे आफ्नो छुट्टै ब्रान्ड बनाउन सफल कीर्तिपुरका युवा व्यवसायी दिनेश दर्शनधारीसँगको छोटो भलाकुसारी

अहिले देखिएको सहकारी समस्या बारे

आफ्नो छुट्टै ब्रान्ड बनाउन सफल कीर्तिपुरका युवा व्यवसायी दिनेश दर्शनधारीसँगको छोटो भलाकुसारी 

१.सर्वप्रथम तपाईंलाई बधाई दिन चाहन्छु, दर्शन सहकारी र निर्मल बुद्धभूमि सहकारी मर्ज भएकोमा, यो मर्ज पछि निर्मल बुद्धभूमि सहकारीको पुँजी, दायित्व सबै दर्शन सहकारीमा आएको हो ?

—धन्यवाद सर । सबैको साथ र सहयोगले नै हामी कीर्तिपुर कार्य क्षेत्र रहेका २ वटा सहकारीहरु एकीकरण हुन पाएकोमा हर्षित छौं । हामी दुईवटै सहकारीले पोहोर सालको साधारण सभाबाट एकीकरणको घोषणा गरेका थियौ  । सबै कुरा मिलाउन त्यति सजिलो थिएन तर पनि आठ महिना लगाएर भए पनि एकीकरणलाई मुर्त रुप दिन सफल भएकोमा दुबै सहकारीको सदस्यहरुलाई हाम्रो तपÞर्mबाट पनि बधाई छ । हुन त अहिले आर्थिक मन्दीले देश नै जर्जर भएको बेला यो मर्जरको के औचित्य भन्ने पनि होला । तर अब हामी दुबै सहकारीका दोहोरो सदस्य भएका सदस्यले कुन सहकारी चुनेर बस्ने भन्ने टेन्सन हटेको छ । सरकारले कुनै दिन सबै सहकारीहरुका कुनै एक सदस्य समान प्रकृतिको एउटै मात्र सहकारीमा बस्न पाउछ भनेर आह्वान ग¥यो भने यी दुई मध्ये कुन सहकारी छान्ने भन्ने दुबिधा हट्यो । हामी दुबै सहकारी समान हैसियतमा एकीकरण भएको हो । दर्शन र निर्मल बुद्ध भुमिका सदस्यहरु सबैको जे जस्तो हैसियत थियो त्यो निरन्तर कायम रहने छ । हजुरले भन्नु भए जस्तो पुँजी र दायित्व सरेर आएको होइन । जोडेर एउटै बनाएको हो । जस्तै दर्शन साकोसको पहिला शेयर पुँजी १८ करोड थियो अब निर्मल बुद्धभूमिको ५ करोड जोडेर २३ करोड शेयर भयो । हामी दुबै संस्थाले सहमतिमा नाम दर्शनलाई नै कायम राख्ने भएकोले अब दर्शन साकोसको नाममा २३ करोडको शेयर रहन गयो । यसै गरि सबै बचत, ऋण, सम्पत्ति र दायित्व पनि जोडेर हिसाब हुन्छ अबबाट निर्मल बुद्धभुमिका सदस्यहरुको शेयर अनि बचत र ऋण के हुन्छ भन्ने पनि धेरैको जिज्ञासा छ । यसमा म के भन्न चाहन्छु भने जसको दुबै सहकारीमा शेयर, बचत वा ऋण छ त्यो पनि जोडिएर एउटै बनाउछौ । जसको निर्मल बुद्धभुमिमा मात्र शेयर वा बचत छ अब त्यो दर्शनको नाममा परिबर्तन हुन्छ । आजको मितिबाट निर्मल बुद्धभुमिमा आउने सबै शेयर र बचत पनि दर्शन साकोसको नामबाट कार्डहरु पाउनु हुनेछ । दुबै सस्थाको मुख्य कार्यालय कीर्तिपुर–९मा नै भएकोले अब केहि दिन भित्र निर्मल बुद्धभुमिको सबै कारोबार पनि नगाउँस्थित दर्शन भवनबाट नै सुरु गर्छौ । नगाउँ दोबाटोमा रहेको कार्यालयलाई बन्द गर्ने छौं । निर्मल बुद्ध भुमिका सबै कर्मचारीलाई पनि अहिले जुन जुन पदमा कार्यरत छन् त्यही पदमा मुख्य कार्यालयमा नै स्थानन्तरण गर्छौ ।

२.अहिले देशभरी सहकारीहरुमा समस्या देखिन थालेको छ । तपाईंको  सहकारीको स्थिति के छ ?

—अहिलेको देश भरिको समस्या भनेको नै तरलताको समस्या हो । देशभर समस्या हुँदा दर्शन साकोस मात्र  कसरी अछुतो रहन सक्छ र ???? प्राय ९९% सहकारीको तरलता अहिले ५% भन्दा तल भएको कुरा अब त लुकाएर लुक्न  सक्दैन । अहिले त बजार भरि त्रासै त्रास छ । अहिले कुनै पनि सहकारीले पूर्ण रुपमा बचत र ऋणको कारोबार गर्न सकेको  छैन । एकातपÞर्m सदस्यहरुको मनोबल गिरेको अवस्थाले सहकारीमा बचत फिर्ताको भिड लागेको छ । अनि बचत फिर्ता पाउन नसक्दाको पिडा सदस्यहरुमा छदै छ । अर्कोतपÞर्m सहकारीमा संचालक एकातपÞर्m, कर्मचारी अर्कोतपÞर्m अनि सदस्यहरु अर्कोतपÞर्m गरि तिन  चिरा भएको छ ।  १०% देखि १५% तरलता बोकेर कारोबार गर्ने  सहकारीहरुले यस किसिम मन्दी कहिले नदेखेकाले राम्रै  सहकारीहरुका संचालकहरु पनि अब कुन बेला हामी पनि जेल जानु पर्ने हो भनेर मानसिक पिडा लिएर बसेका छन् । सहकारी र बैंकबाट ऋण लिएकाहरुले ऋण तिर्न नसकेर दिन दिनै लिलामीको ओइरो लागेको छ । बैंक र  सहकारीलाई लिलामीको सम्पति नबिकेर अर्को तनाब छ । व्यापार ब्यबसाय ठप्प प्राय छ । शटरहरु ५०% खाली भई सके । भएका पसलमा पनि सामान नबिकेर भाडा समेत तिर्न नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् । युवा जति यहाँ भबिस्य नदेखेर सबै विदेश गैसके । सरकार कानमा तेल हालेर बसेको जस्तो छ । यस्तो  बिकराल अवस्थामा हामीले मात्र होइन सबै सहकारीले नै आफ्नो स्वास्थ ठिक छ भन्न सक्दैन आजको दिनमा । सबै सहकारीमा सदस्यहरु आतिएर पैसा झिक्न मात्र गएको अवस्थामा हामी सहकारीले मात्र होइन कुनै बैंक वा राष्ट्र बैंकले पनि दिन सक्दैन ।

३. सबैले एकैचोटि निक्षेप झिक्दा समस्या आएको भन्नुभयो । ती निक्षेप रकम कहाँ लगानी गर्नु भयो ? त्यो लगानी कहिलेसम्म उठ्छ ?

—हाम्रो सहकारी शुद्ध बचत तथा ऋणको कारोबार गर्ने संस्था भएकोले लगानी कहाँ भयो भन्ने प्रश्नको जवाफ हाम्रो सदस्यहरुलाई नै ऋण लगानी भएको छ भन्नु पर्ने हुन्छ । तर तपाईले इन्गित गर्न खोज्नु भएको हाम्रो लगानी बजारमा हल्ला भए जस्तो रिस्क भएको क्षेत्र जस्तै जग्गा र शेयरमा लगानी छ कि भनेर सोध्न खोज्नु भएको होला । तपाईलाई मेरो बारे त धेरै कुरा थाहा नै छ । म शेयर बजार बिरोधि हुँ । मैले तपाईको पत्रिका मार्फत नै शेयर बजारमा लगानी गर्नु भनेको जुवा खेल्नु सरह हो भनेर लेख पनि लेखेको थिए । अहिले शेयर बजारले धेरै मान्छेलाई सडकमा ल्याएको नै केहि निश्चित घरानियालाई झन धनि बनाएको अवस्थामा सहकारीको त के कुरा हाम्रो व्यक्तिगत पनि एक रुपैया पनि लगानी शेयरमा छैन । मैले थाहा पाएसम्म ऋण लगानी पनि शेयर खेल्ने लाई गरेको छैन । अहिले जग्गा पनि खरिद बिक्रिको हिसाबले शुन्यमा  झरेको छ । धेरै जग्गा ब्यबसायी टाट पल्टेको र लिलामीको जग्गा समेत बिक्न छोडेको भन्ने सुन्नमा आएको छ । अहिले सरकारले कित्ता काट पुरानो अवस्थामा खोल्दा समेत मालपोत कार्यालय सुन्य प्राय छन् । मान्छेसँग खरिद गर्ने शक्ति नै छैन ।  कुनै बेला जग्गामा बूम भएको बेला हरेक मान्छे मात्र होइन हरेक बैंक अनि सहकारी समेत आफ्नो सबै पैसा जग्गामा लगानी गर्थे । तर हाम्रो सहकारी अपबादको रुपमा रह्यो । केहि जग्गा ब्यबसायी हाम्रो पनि सदस्य भएकोले वहाँहरु लाई केहि रकम नचाहेर पनि लगानी ग¥यौ । तर पूर्ण रुपमा धितो लिएर गरेका छौं । केहिले ब्याज समेत  नतिरेकोले पत्रिकामा नाम समेत निकाली सकेका छौं । अब पनि पैसा तिर्न आएन भने लिलामी गर्छौ भनेर जानकारी समेत गराई सकेका छौं । अब हाम्रो सहकारीको अन्य लगानीको बारे पनि भन्छु । हाम्रो कार्य क्षेत्र भित्र बस्ने सदस्यहरुको व्यापार ब्यबसाय बृद्धिको लागि पनि ऋण लगानी गरेका छौं । ठुला कजयधचययm देखि साना किराना पसलसम्मलाई धितो र बिना धितो दुबै खालको ऋण लगानी गरेका छौं । अहिले मन्दी भएर वहाँहरुले पनि समयमा साँवा ब्याज बुझाउन गाह्रो भईरहेको देखिन्छ । 

कोविड पछि सबैलाई एउटा कुराको महसुस भएको छ  कृषिलाई प्राथमिकता दिनु पर्छ । सरकारले समेत कृषि गर्ने ब्याज अनुदान समेतको व्यवस्था गरेको छ कृषि ऋण लिनेलाई । सरकारले चकलाबन्दी खेति र सामुहिक कृषिलाई बिषेस महत्व दिएको छ । हाम्रो सहकारीले पनि यस्तो कृषि गर्नेलाई कृषि योग्य जग्गा खरिददेखि लिएर कृषि ब्यबसाय गर्न समेतलाई धितो लिएर ऋण लगानी गरेका छौं । अहिलेको मन्दीमा कृषिमा पनि मन्दी आएको र अहिले लम्पी कपष्ल जस्तो रोगÞले उहाँहरुको कृषि ब्यबसायमा समेत असर पर्दा सहकारीको ऋणको ब्याजमा समेत असर परेको छ । जुनसुकै ऋण भएता पनि सदस्यले समयमा नतिरी संस्था समेत अप्ठ्यारो परेको अवस्थामा ऋणी सदस्यको धितो लिलाम गरेर भए पनि आफ्नो बचतकर्ता सदस्यको बचत फिर्ता गर्नु पर्ने हामीले पनि बुझेका छौं । तर अहिले आर्थिक मन्दीको अवस्था भएर हाम्रा ऋणी सदस्यलाई केहि समय केहि नभनी बसेका छौं । जुन दिनबाट बजार सहज हुन्छ बैंकहरुमा देखावटी होइन साचो ऋण प्रवाह हुन थाल्छ । जग्गाको खरिद बिक्रि पहिला जस्तै सहज हुन्छ त्यो दिनबाट हामी मात्र होइन सबै सहकारीले सहज रुपमा  कारोबार गर्न थाल्ने छन् । पहिला जस्तै जति पैसा पनि जम्मा गर्न र झिक्न सक्ने छन् ।

४.अहिले एउटा समाचार बाहिर आएको छ, सहकारीको समस्या समाधान गर्न बनेको कार्यदलले समस्याग्रस्ट सहकारीलाई सरकारले धितो जमानी लिएर सस्तो ब्याज दरमा ऋण उपलब्ध गराउने । के यो समाचार सत्य हो ?

—समाचार सत्य हो  कार्यदलले यो बुँदालाई प्राथमिकतामा राखेर आफ्नो प्रतिबेदन बुझाएको हो । सरकारले के गर्छ हेर्न बाकि छ । अहिले सबैभन्दा ठुलो बदमासी नै बैंकहरुले गरेका छन् । बैंक कसका हातमा छन् भनेर मैले भनि रहनु पर्दैन होला । बजारमा भएका हल्ला अनि दुर्गा प्रसाई, डाक्टर सुरेन्द्र के सी जस्ता मान्छेहरुले बोलेका कुराFacebook वा Tiktok मा हेर्दा थाहा भई हाल्छ । अहिले सहकारीहरुलाई झन अप्ठ्यारोमा पार्न बैंकहरुले अर्को सुत्र प्रयोग गर्दैछन् । त्यो झन खतरनाक छ । यदि तपाईले भने जस्तो सरकारले आफै कन्ट्रोलमा लिएन भने बैंकमा पैसा जति पनि छ भनेर हल्ला गर्ने अनि त्यो पैसा सिमित घरनियाले मात्र चलाउने । सहकारी मात्र होइन अन्य ब्यापारी पनि हेरेको हेरै हुने अवस्था आउन सक्छ । आजको दिनमा तपाई हामीले यदि बैंकमा ऋण लिन जाने हो भने तपाइको एक करोडको सम्पतिलाई मुस्किलले २० लाख पनि Valuation गर्दैन । त्यस्मा पनि कोरोना पछिको आर्थिक मन्दीमा कम्पनी जसरि पनि नाफाको चाहिन्छ । कर तिरेको हुनु पर्छ । यो भनेको तिमी नेपालमा नबस यहाँको सम्पति बेच र विदेश जाउ भन्न खोजेको हो । त्यही ठाउँमा ठुला घराना हुने हो भने खोला नाला वा डाडा काँडा जहाँका जग्गाले पनि ठुलो ऋण पाउछ । त्यसैले सरकारले कि त सरकारी बैंक होइन भने सहकारी बैंक मार्फत यस्तो ऋण दिएमा बजार सहज हुन्छ अनि सहकारीहरु पनि स्वचालित रुपमा चल्न थाल्ने छन् ।

५.तपाईंको शेयर सदस्य र बचतकर्ताहरुलाई के सल्लाह दिन चाहनु हुन्छ ? अथवा कहिलेसम्म सहजता होला ?

—अहिले असहज परिस्थिति सहकारीहरुको आफ्नो कारण भन्दा पनि देश मै उत्पन्न भएको आर्थिक मन्दीको कारण आएको हो । अहिले त सबै सदस्यले धैर्य गरेर बस्ने बेला हो जस्तो लाग्छ मलाई । अहिले केहि सहकारीहरुले विदेश पनि पैसा लग्यो भन्ने सुने । यदि त्यो सत्य हो भने त्यस्ता सहकारीलाई कारबाही गर्नु पर्छ । त्यस्तै पैसा खाएर केहि सहकारीका संचालक भाग्यो भन्ने कुरा पनि आयो र त्यस्तालाई पनि कारबाही हुनु पर्छ । अहिले बल्ल सहकारीहरुमा सदस्यले हाम्रो लगानी कहाँ छ भनेर सोध्न थालेको छ । यस्तो कार्य हरेक सहकारीमा सदस्यले सधै सोध्नु पर्छ भने संचालकले पनि समय समयमा जानकारी दिनु पर्छ ।

हामीले हाम्रो सदस्य मध्येबाट छानेर कहाँ कहाँ ऋण लगानी गरेका छौं र यो सुरक्षित छ कि छैन भनेर हरेक वर्ष ऋण लगानी भएका परियोजनाहरुमा अनुगमन भ्रमण लाने गरेका छौं । त्यहाँ जान नपाएका सदस्यहरुलाई पनि त्यहाँको भिडियो खिचेर साधारण सभामा देखाउने गरेका छौं । त्यसैले हाम्रो सदस्यहरु आतिनु पर्ने अवस्था छैन । हामी सबै संचालकहरु प्राय लोकल नै छौं । हाम्रो घर खेत सबै यही छन् । अनि भागेर जाने ठाउँ पनि छैन । त्यसैले हामी लोकल मान्छेहरुबाट संचालित भएकोले पनि कोहि पनि डराउनु पर्दैन । हामीले हाम्रो सम्पति कहाँ कहाँ छ भनेर पनि देखाई सकेका छौं । दर्शन र निर्मल बुद्धभुमिका शेयर सदस्यहरुलाई मात्र होइन सम्पूर्ण अरु सहकारीका सदस्यहरुलाई समेत के आग्रह गर्छु भने एक दुई वटा अपबाद बाहेक कुनै पनि सहकारीका संचालकहरुले पैसा खाएर भाग्ने नियत राख्दैन । अहिलेको बिषम परिस्थितिमा सहकारीलाई बचाउने कि डुबाउने सम्पूर्ण हात तपाई सहकारीका सदस्यको हातमा छ । यदि सहकारीको लगानी सुरक्षित ठाउँमा छ भने केहि समय धैर्य गरेर बसी दिनुस् । संचालकहरुलाई नै कहिँ बाट पैसा ल्याउने बाताबरण बनाई दिनुस् । आफुले पनि सके दैनिक नसके मासिक भए पनि केहि रकम फेरी पनि जम्मा गरि संचालकहरुलाई अलिक हिम्मत दिनुस् । संचालकहरुले संस्थाको ऋण उठाउन प्रयास गरेका छन् कि छैनन चेक गर्नुस । यो कार्यमा आफुले पनि सहयोग गर्नुस ।  यदि सहकारीबाट लगानी गरेका ऋणहरुमा आफुले सुरक्षित महसुस गर्नु भयो भने यो कुरा संस्थाका अरु सदस्यलाई पनि भन्नुस । यदि यसरी आफु सदस्य भएको सहकारीलाई बचाउनु भयो भने अवस्य पनि एक दिन त्यो संस्थाले भोलि पनि हिजोका राम्रा दिनमा गरेका गुण जस्तै फेरी गुण गर्नेछ । होइन भने सहकारी त डुब्छ नै । तपाईको पैसा पनि डुब्न सक्छ । कुनै पनि सहकारीका संचालकले नगरेको गल्तिको सजाय दिनु भयो भने भगवानले हामी सबैलाई हेरीरहेको हुन्छ । त्यस्को असर आफुतिर पनि आउन सक्छ । सहकारीका संचालकलाई थुनेर पैसा आउने भए अहिलेसम्म जेलमा कोचेर भए पनि पैसा निकाल्नु पर्ने हो । सरकारले पनि यो कुरा राम्रोसँग बुझेको छ कि जेल हालेर भन्दा मौका दिएर पैसा उठ्न सक्छ । सो तपाई सबै सहकारीका सदस्यहरुले यो कुरा राम्रो सँग मनन गर्नु भयो भने तपाईको पैसा ढिलो चाँडो अवस्य उठ्छ । मेरो फेरी पनि सबै सदस्यलाई आग्रह नै अहिले धैर्य गर्ने र संस्था बचाउन तिर लाग्ने नै उत्तम उपाय हो ।

६.बचतकर्ताको बचतको सुरक्षा हुन्छ कि हुन्न ? कसरी सुरक्षित गर्नुहुन्छ ?

—बचत कर्ताको बचतको सुरक्षा हुन्छ कि हुन्न भन्ने प्रश्नमा हामीले ऋण लगानी सुरक्षित ठाउँमा गरेका छौं कि छैनौ भनेर हेर्नु पर्ने हुन्छ । हुन त अघि नै प्रस्टसँग भनि सके अर्को यदि हामीले लगानी गरेका ऋणहरु यदि उठेन भने त्यस्को जिम्मेवारी कसले लिने भन्ने पनि प्रश्न उठ्न सक्छ । मैले सहकारीको अध्यक्षको हैसियतले के भन्छु भने यदि ऋणबाट पैसा अशुली भएन भने हामी संचालकहरुको सम्पत्ति बेचेर भए पनि तिर्न प्रतिबद्ध छौं । हामीले लगानी गरेका केहि सदस्यहरुले पनि अहिले ऋण तिर्न सक्दैनौ तर यदि जग्गा चाहिन्छ भने दिन तयार छौं भनेका छन् । त्यसैले यदि कसैलाई अब आफ्नो बचतको सट्टामा जग्गा लिन चाहनु हुन्छ भने हामीले पनि त्यस्को तयारी गर्न लागेका छौं । हामीले निकट भबिष्यमा नै सहकारीको स्वेतपत्र जारि गरि सहकारीको बास्तबिक स्थिति सम्पूर्ण सदस्यलाई जानकारी दिने प्रयास गर्दै छौं । त्यस्तै त्यही स्वेत पत्र मार्फत नै हामीले बचत फिर्ता कसरी दिने प्लान छ अनि ब्याजहरु कसरी दिने प्लान छ ती सबै कुराको बिस्तृत विवरण स्वेत पत्र मार्फत दिने प्लान छ । यदि स्वेत पत्र जारि हुनुभन्दा पहिला नै जग्गा पास गरेर लिन चाहेमा त्यो पनि दिने तयारी गरेका छौं । हामी संचालकहरुको मुख्य लगानी रहेको कृषि बन परियोजना बेचेर भए पनि हामीले सदस्यहरुको बचत फिर्ता दिन हामी तयार छौं । तर अहिलेको मन्दीमा अन्य Platting को सानो तिनो २/३ आनाको जग्गानै बिक्रि नभएको बेला ठुलो परियोजना त झन बिक्रि हुने कुरा नै भएन ।